توریسم، رویکردی عاقلانه یا توهمی خود فریبانه در راه توسعه لرستان
دکتر محمد جواد سعدی پور، استاد دانشگاه و فعال رسانه ای لرستان طی یادداشتی که برای پایگاه خبری روشنا نیوز ارسال کرده اند، گفت: سیستم صنعت توریسم و تاثیر آن بر اقتصاد در شناسایی ماهیت منسجم نظام توسعه نیافتگی کاملا باشکست مواجه می‌شود. تفسیر ایـن جـمله به‌طور روشن آن است که گردشگری و توسعه اقتصادی را باید به‌طور همزمان در دو سطح متفاوت مـورد بـررسی قـرار داد. نادیده گرفتن هر یک از این سطوح منجر به ارزیابی غیر واقع‌گرایانه تأثیرات اقتصادی گردشگری خواهد شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که تـحلیل صـنعت گـردشگری به عنوان یک نظام (مجموعه‌ای از اجزای مرتبط که تشکیل یک پیکره منسجم را می‌دهند) اهمیت دارد نـه یـک صنعت یا بازار. افرادی که از زاویه بخش تولید به صنعت گردشگری نگاه می‌کنند، بر تعریف شاخص‌های هر یک از عوامل موجود در فـعالیت تـولید تأکید می‌کنند. پنج بخش کلیدی در صنعت گردشگری یعنی اسکان و فراهم آوردن تسهیلات، خدمات حـمل و نقل، جاذبه‌های دیـداری تقسیم‌بندی سفرها و سازماندهی بازاریابی و فروش مطرح است.
این چـارچوب‌ها نـشان مـی‌دهد که عوامل تولید در صنعت گردشگری در حکم حـلقه اتـصالی میان مصرف کننده و مقصد است. این دیدگاه در بررسی و تحلیل سودمند به نظر می‌آید. اما نکته قـابل طـرح دیگری نیز وجود دارد. ارتباط میان بـخش‌های تـولید در برخی نـقاط اشـتراک دارد. شـرکت‌های مسافرتی و گردشگری، دست‌اندرکاران حمل و نقل، مسئول خدمات و امکانات سـکونتی هـستند و گروه‌های بزرگ دیگری خدمات تفریحی را ارائه می‌دهند و به امور رستوران‌ها می‌پردازند. بنابراین از دیدگاه تولیدکنندگان بـاید بـخش‌های مختلفی را در روند اقتصادی صنعت گردشگری مؤثر دانـست».
نکتۀ حائز اهمیت دیگر آن است که مقاصد گردشگری در حقیقت مصرف‌کننده منابع طبیعی مانند مناظر دیدنی، آثار تاریخی و فرهنگ بومی بوده و می‌توان آنها را رقیبی برای مناطق مـختلف دانست. این مقاصد هم چنین کمابیش از امکانات زیربنایی که در دسترس اهالی بومی و گردشگران قرار می‌گیرد هم چون راه سازی و سیستم های فاضلاب نیز بهره‌مند شدند. بنابراین، بهره‌برداری از امکانات عمومی در صنعت گردشگری یک عامل بسیار مهم است. توسعه صنعت گردشگری در دنـیا صـرف‌نظر از مسایل سیاسی، متکی بر مشارکت میان دولت و بخش خصوصی است.
سیاست توسعه توریسم مجموعه‌ای از بیانیه‌ها در مورد جنبه‌های مختلف توسعه توریسم را شامل است. اتخاذ سیاست بر مبنای ملاحظات چندی صورت می‌پذیرد. از آن میان دست‌یابی به اهداف توسعه تـوریسم از مـهمترین موارد به شمار می‌رود. کلی‌تر آن‌که سیاست توریسم بایستی منعکس‌کننده سیاست توسعه کشور و یا منطقه باشد تا توریسم بتواند به خوبی در آن ادغام گردد. سیاست‌گذاری در زمینه توریسم هـم چنین بـا توجه به بررسی‌ها و تجزیه و تحلیل الگوهای موجود تـوسعه تـوریسم و زیرساخت‌ها، جاذبه‌ها و فعالیت‌های توریستی و بازارهای توریستی تکامل می‌یابد، عوامل اقتصادی-اجتماعی و زیست محطیی نیز از موارد بسیار مهمی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای بنیان‌های توسعه و گـسترش تـوریسم در یک کشور و مناطق آن را بـنا مـی‌نهد. این برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای، سیاست‌ها، ساختارهای فیزیکی و نهادی و معیارهایی را برای تداوم توسعه و بر مبنای برقرار می‌سازد. همچنین مبنایی برای مدیریت مستمر و مؤثر توریسم تدارک می‌بیند که ضامن توفیق بلندمدت توریسم به شمار می‌رود.
۳-۲-۱-اثر تکاثری صنعت توریسم در اشتغال
هواداران گردشگری منافع اقـتصادی حـاصل از آن را در بیانی ساده این‌گونه مطرح می‌کنند: کل دریافت‌های دلاری، حقوق و دستمزد، مشاغل ایجاد شده، درآمدهای مالیاتی و استقرار نهادهایی جدید. به عبارت دیگر ضریب تکاثر اشتغال، عبارت است از: نسبت اشتغال مستقیم و ثانویۀ ایجاد شده به وسیلۀ هـزینه‌های اضافی گـردشگری تنها برای اشتغال مستقیم. در یکی دیگر از مطالعاتی که اخیرا انجام شده در مورد آثار اقتصادی گردشگری در مکزیک نشان داد که در ازای ۸۰۰۰۰ دلار سرمایه‌گذاری در گردشگری ۴۱ شـغل ایـجادمی‌شود. یعنی ۲۵ شـغل بیش از همان میزان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و ۲۶ شغل بـیش از سـرمایه‌گذاری در تولید محصولات فلزی.(۷)
۴-۱-درآمدهای صنعت توریستی در اقتصاد ایران
بررسی‌ها نشان می‌دهد که امروزه در جهان توریسم به عنوان یک صنعت که از لحاظ اقتصادی باعث افزایش درآمد سرانه هر کـشور مـی‌شود شناخته شده است.کارشناسان بر این اعتقادند که اگر به مقوله توریسم در ایران به عنوان یک عامل مهم اقتصادی توجه شود درآمدهائی که از طریق«صنعت توریسم» می‌تواند به دست بیاید حتی بسیار بیشتر از درآمد نـفت خـواهد بود.
آثار اقـتصادی صنعت توریسم در کشور را می‌توان شـامل شـاخص‌های مـهم اقتصادی زیر عنوان کرد.
الف) جلوگیری از خروج ارز از کشور ب)کشش ارز از خارج پ) افزایش نرخ اشتغال ت) افزایش صادرات پنهان ج) صنعت توریسم به عنوان درآمد ملی. چ) بازاریابی صنایع مهم ایران و صنایع دستی مـنحصر بـه فـرد ایران.
کارشناسان اقتصادی«صنعت توریسم»را به عنوان یک پدیده اقتصادی تلقی مـی‌کنند و مـعتقدند که توریسم، اساس یک پدیده اقتصادی است و تحت تاثیر متغیرهای اقتصاد است و هر حرکت و هر تغییر که در اقتصاد پیدا شـود مـستقیما روی توریسم اثر دارد. رشد اقتصاد موجب رشد توریسم است و افول اقتصاد بـه افول توریسم می‌انجامد.
لذا یکی از عوامل اقتصادی عدم توجه به مسأله گسترش صنعت جهانگردی اتکاء به درآمد نفت اسـت کـه بـه نظر اقتصاد دانان چنین برنامه و حرکتی برای آینده جامعه و کشور ما بسیار فـاجعه‌انگیز اسـت. اتکاء به درآمد نفت در واقع به تاراج گذاردن سرمایه‌های ملی حال و آیندگان است و امپریالیزم جهانی نیز با درک ایـن ابـزار آن را بـه عنوان اهرم فشار مستقیم بر کشور ما مورد سوء استفاده قرار داده است. یکی از تاثیرات مثبت و قابل‌توجه جـهانگردی و صـنعت تـوریسم ایجاد اشتغال مثبت و مفید است و به گفته یک کارشناس«جهانگردی» دارای خاصیت ویژه‌ای است که می‌توان آن را بـه مـنزله نیروی محرکه توسعه اقتصادی هر کشور محسوب کرد. جهانگردی به دو طریق می‌تواند در صورت کسری بودجه دولت، این کـمبودها را جبران کند.
* تامین ارز از طریق پول‌هائی که هنگام اقامت جهانگردی صرف هزینه‌های مختلف می‌شود.
* بازپرداخت‌هائی که برای عزیمت از یـک کـشور بـه کشور دیگر به عمل می‌آوردند.
دو راه مستقیم و غیر مستقیم برای کسب درآمدهای ارزی بیشتر از طریق صنعت توریسم است. در ایـن زمـینه یکی از متخصصین پژوهشی انجام داده و به این نتیجه رسیده است با آن‌که سرمایه‌گذاری در هتلداری نـوعی سـرمایه‌گذاری تـخصصی به شمار می‌رود با این حال«توریسم» فرآیندی است که سایر بخش‌های اقتصادی کشور را فعال می‌کند. به عنوان مثال توسعه جـهانگردی سـبب گسترش و توسعه جاده‌ها، فرودگاه‌ها، امکانات بندری و… شده و علاوه بر آن زمینه گسترش حمل و نقل و صنایع مربوط بـه آن را فراهم می‌آورد. ایجاد فـرصت‌های اشـتغال به برکت «جهانگردی» به گونه‌ای قابل تعیین است که باید بگوئیم ایجاد هتل‌ها و مراکز ایرانگردی و جهانگردی جدید سبب جـذب کـارکنان خـدماتی شده و از آن گذشته در بهبود کیفیت فرآورده‌های کشاورزی و غذایی، صنایع دستی و همچنین بخش‌های دیگر می‌تواند نـقش بـسیار ارزنده‌ای داشته باشد. به‌طوری که یکی از صنایع بسیار اشتغال‌زا و مفید در کشور ما «صنایع دستی» است.
با توجه به گرایش و علاقه‌ای که تـوریست‌ها و سـیاحان خارجی به صنایع دستی ایران دارند این صنایع با فعالیت هرچه بیشتر صـنعت‌گران مـربوطه می‌توانند احیاء شوند و بازارهای مناسبی برای فـروش مـحصولات آنها به وجود آید. به طورکلی آن‌گونه که کارشناسان اقتصادی مـی‌گویند یـکی از آثار مهم و مفید پیشرفت جهانگردی در کشورهائی نظیر کشور ما ایجاد فعالیت کار و استفاده از نـیروی انـسانی نیمه متخصص است «جهانگردی به صورت یـک بـخش اقتصادی فـعال مـی‌تواند از عـامل کار بیشتر از سایر عوامل تولید استفاده کـند و مـوجب بالا بردن سطح اشتغال را فراهم کند.
البته «یکی از عوامل مهم پائین بودن اشتغال‌زایی ایـن صـنعت در ایران ناچیز بودن درآمد حاصل ازجـهانگردی است، زیرا بستگی زیادی بـه ارزآوری گـردشگران خارجی به کشور دارد و تا زمـانی کـه گردشگران پولی بابت گردشگری در کشور نپردازند و سرانه هزینه گردشگری هم‌چنان پائین‌تر از سطح استانداردهای ارائه شـده از سـوی سازمانی جهانی گردشگری می‌باشد. اشتغال‌زایی در ایـن حـوزه مـتوقف باقی خواهد مـاند و ایـن امر دقیقا به افـزایش تـعداد گردشگران بستگی زیادی دارد» بنابر تحقیقات به دست آمده« با ورود هر گردشگر خارجی بـه کـشور ۸ فرصت شغلی و به ازای هر ۲۵ گردشگر داخـلی یـک شغل ایـجاد مـی‌شود و بـاتوجه به میزان درآمدی کـه از توقف تنها ۴ روز یک جهانگرد در یک کشور حاصل می‌شود اهمیت توجه به این صنعت بیش از پیش آشـکار مـی‌شود».
جهانگردی از دید اقتصاد دانان یکی از سریع‌ترین راه‌های بازگشت سـرمایه است و بالاترین ضرایب انباشته سرمایه را دارد زیرا سرمایه جهانگردی از طریق ارز خارجی وارد کشور می‌شود. باتوجه به این مسأله گفته می‌شود که جهانگردی دارای دو ضریب افزایش سرمایه است. با اشاره به میزان اشتغال‌زایی گردشگر داخلی و خارجی گفت: براساس مطالعات انجام شده به ازای هر ۶ نفر گردشگر خارجی که وارد کشور شود، یک شغل و به ازای هر ۲۵ گردشگر داخلی نیز یک شغل ایجاد می‌شود. ضریب فزاینده اشتغال گردشگری در بین بخش‌های مختلف نشان می‌دهد قدرت اشتغال زایی صنعت فوق در ایران بعد از بخش کشاورزی، صنایع غذایی و ساختمان، در رتبه چهارم قرار دارد. بنابراین، در دوره‌ای که ایجاد اشتغال مکفی به ویژه در حوزه مشاغل غیردولتی به یکی از اولویت‌های فوری اقتصاد تبدیل شده، برنامه‌ریزی برای گسترش گردشگری و رفع موانع جذب سرمایه در این بخش می‌تواند راهگشا باشد. علاوه بر این، گسترش گردشگری و فعالیت‌های تفریحی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای بهبود الگوی توزیع درآمد کشورها شناخته می‌شود. در همین راستا رئیس کل بانک مرکزی اذعان کرده است که: بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در سال ۲۰۱۳ تعداد ۱۰۱ میلیون نفر (۳٫۴ درصد از کل شاغلین) به طور مستقیم در صنعت گردشگری و ۲۸۵ میلیون نفر (۸٫۹ درصد از کل شاغلین) در اقتصاد گردشگری به طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به فعالیت بوده‌اند. بنابر پیش بینیهای این گزارش، اعداد فوق برای ایران به ترتیب ۴۱۵ هزار نفر (۱٫۹ درصد از کل شاغلین) و ۱٫۲ میلیون نفر (۵٫۳ درصد از کل شاغلین) ذکر شده اند. از حیث اشتغال آفرینی غیرمستقیم توسعه گردشگری، ایران پایین تر از متوسط جهانی قرار دارد و این امر نشان دهنده ظرفیت‌های بالقوه‌ای است که در این بخش از اقتصاد ایران وجود دارد. وی گفت: پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۰ تقریباً از هر ۱۱ نفر، یک نفر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در اقتصاد سفر و گردشگری مشغول به کار باشد و این امر نشان دهنده ظرفیت بالای اشتغال زایی این است.
۵-۱- جهانگردی در لرستان
در لرستان، یکی از مهمترین مشکلاتی که در امر جهانگردی احساس می‌شد، عدم برنامه‌ریزی و مشخص نبودن اهداف و سـیاست‌های جهانگردی است. در سـال ۱۳۶۸، در برنامه توسعه اقتصادی- اجتماعی پنج ساله، به جهانگردی نیز اشاره‌ای شده بود. اما سیاست‌هایی که توسط معاونت سیاحتی و زیارتی اعلام گردید، به دلایل مختلف، عملی نشد و موفق نگردید. از جمله ایـن دلایـل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: عدم بـرنامه‌ریزی صـحیح و عدم وجود سازمانی قوی و مستقل، با امکانات مالی بسیار وسیع جهت سرمایه‌گذاری به طور کلی تشکیلات و ساختار سازمانی فعلی، جوابگو و مطابق با نیازها نیست، ضمن اینکه سیاست‌های جهانگردی از حـمایت قـانونی لازم برخوردار نمی‌باشد. توسعه و رونق صنعت توریسم، به سازمانی مستقل، با اهداف و سیاست‌های جهانگردی مشخص نیاز دارد. همچنین باید از قدرت مالی و اجرایی بسیار قوی همراه باشد.
صنعت توریسم در لرستان، مانند هر صنعت دیگر، با فراهم آوردن تسهیلات و امکانات، می‌تواند توسعه یابد. کلیه اقدامات کـه بـرای آماده کردن وسایل رفاه و آسایش جهانگردان در کشور میزبان به عمل می‌آید، ایجاد تسهیلات و امکانات لازم برای پذیرش آنها و به منظور رسیدن به اهداف توسعه، مستلزم اتخاذ سیاست‌های مناسبی است که زمینه‌ها و خدمات صنعت جـهانگردی بـه آن نیاز دارد. مـهمترین این موارد، به شرح زیر می‌باشند:
۵-۱-۱- برنامه‌ریزی
برنامه‌ریزی در صنعت جهانگردی، از مسائل بسیار اصلی و ضرروری است و این خود مستلزم اطلاعات منسجمی است که مـتأسفانه چنین اطلاعاتی، در مرکز تحقیقات جهانگردی ایران وجود ندارد. هم اکنون در ایران معافیت سیاحتی و زیـارتی وزارت فرهنگ و ارشـاد اسلامی، با چهار مرکز آموزش جهانگردی، مرکز تحقیقات، دفتر برنامه‌ریزی و امور فنی و مراکز امور فرهنگی ایرانیان خارج از کشور، امر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و اجرای بـرنامه‌ها را بـه عهده دارد که تاکنون موفقیت چندانی نداشته است. برای مثال از سال ۱۳۷۲ تاکنون سال ۱۳۹۴ کلا کمتر از یک درصد رشد بر تـعداد اقامتگاه‌ها داشته ایم که این در مقیاس های جهانی کمتر فاجعه انگیز بوده است. مسأله عدم برنامه‌ریزی اتخاذ سیاست‌های مشخص در لرستان، در حالی است که کشورهای دیگر بـا برنامه ریزی‌های اساسی و بلندمدت دست به اقداماتی جدی زده‌اند.
۵-۱-۲-سرمایه‌گذاری
اجرای هر برنامه‌ای مستلزم سرمایه‌گذاری است،کشورهایی در امر جهانگردی موفق بوده‌اند که در این صنعت، به اندازه کـافی سـرمایه‌گذاری کرده‌اند. ایجاد انگیزه و کمک به بخش خصوصی، به منظور توسعه و گسترش صنعت جهانگردی، اهمیت بسیاری دارد. صنعت جهانگردی، به سـرمایه‌گذاری زیـاد نـیازمند است و در این زمینه دولت به تنهایی قادر به انجام آن نخواهد بود. بنابراین، باید بخش خصوصی را بـه مـشارکت تشویق کرد. این ایجاد انگیزه
می‌تونند به صورت زیر انجام شود:
دادن امتیازات بیشتر برای تأسیس مؤسسات جهانگردی، کاستن محدودیت‌ها در ارتباط بـا اسـتفاده بهتر از زمین، دادن مجوز تأسیس اقامتگاه‌ها و دهکده‌های جهانگردی، دادن امکان و موقعیت‌های بیشتر به بخش خـصوصی جـهت سرمایه‌گذاری در زمینه اقامتگاه‌ها و تفریح‌گاه‌ها، تسهیل در امر حمل و نقل، مراکز خـدماتی، چشمه‌های آب مـعدنی بـا اجازه درازمدت زمین‌های متعلق به دولت و یا واگـذاری آنـها. گفتنی است که دولت ژاپن به منظور ساخت و توسعه اقامتگاه‌ها و غذاخوری‌ها، مطابق با استاندارد مربوط به بخش خصوصی، به کمک‌های مـالی لازم دسـت می‌زند. بانک جهانگردی تـرکیه، جهت تـوسعه اقـامتگاه‌ها، غذاخوری‌ها، بخش‌های تولیدکننده، صنایع، آژانس‌های مسافرتی، اماکن تفریحی، مراکز آموزشی حرفه‌ای جهانگردی و خطوط هـوایی؛ وام و تـسهیلات اعتباری اختصاص می‌دهد. این در حالی است که کافی است به بسترهای توریسم در استان سری زده شود مسأله دادن وام، هنوز صورت عملی به خـود نـگرفته اسـت. جالب است وام هایی هم که پرداخت می شود به جهت ضعف در نظارت صرف اموراتی چون دلالی و ساخت و ساز در صنعت ساختمان می شود که این مهم بر عمق ناامیدی دامن می زند. در لرستان بر اساس تحقیقات میدانی نگارنده اشخاصی بوده اند که ابـتدا، متقاضیان احـداث اقامتگاه بودند، ولی هـنگامی کـه دولت اعلام کرد که سرمایه‌گذاران حق تغییر کاربری اقامتگاه را ندارند، از سرمایه‌گذاری منصرف شدند و به مشاغل دیگری روی آوردند. بنابراین دولت باید از شیوه‌هایی پیروی کند کـه در دیـگر کـشورها وجود دارد.
۵-۱-۳- بازاریابی
بازاریابی جهانگردی، فعالیت جهت‌داری است که اهداف جـهانگردان و ارائه‌کنندگان خـدمات جـهانگردی را بـا نـیازهای جهانگردان متناسب می‌کند و به منظور عرضه خدمات مناسب، بر تحقیقاتی تکیه می‌کند که پیرامون نیازهای جهانگردان انجام شده است. بنابراین، بازاریابی، سیستمی از تحقیقات و برنامه‌ریزی‌هایی است که یک فلسفه عملی کامل و مجموعه‌ای از سیاست‌ها، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های سازمانی، شامل مـقیاس عملیاتی، تجهیزات، فضای مناسب، روش مدیریت پیش‌بینی، بودجه‌بندی، قیمت‌گذاری و ارتقاء کیفیت می‌باشد.
عامل بازار و تحقیقات بازاریابی در جهانگردی یک نیاز ضروری است. ضمنا سرمایه‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و جزئیات اجرایی این صنعت با تمام شرایط و خصوصیاتی که ویژه این حرفه است،تطبیق یابد.
در اینکه چقدر مسئولین در بستر این مهم تلاش کرده اند نیازی به گفتن نیست کافی است سری به پژوهشکده ها، دانشگاه ها و اهالی قلم در این راستا زده شود؛ آن گاه است که رویه واقعیت خود را نهان خواهد ساخت.
به جهت تبیین این مقوله باید توجه نظر عمیقی به یک اداره بازاریابی و تـحقییقات بـازار داشت، زیرا پتانسیل‌های بازار و گرایش‌های جوامع، همواره رو به تغییر است. بنابراین برای مقابله با چنین تغییرات و بحران‌های احتمالی نباید به پیش‌بینی‌های دراز مدت بی توجه بود، این تغییرات، ممکن است از تحولات سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی سـرچشمه بـگیرد.
برای مثال بحران ۱۹۵۸ کوبا، به‌طور کلی جریانات جهانگردی ما بین کوبا و آمریکا را متوقف کرد. علاوه بر فشارهای خارجی که همواره امکان دارد بر بدنه فعالیت‌های جهانگردی لطمه بزنند و بـاید کـاملا با آنها مبارزه کرد، فشارهای داخـلی نـیز بازار جهانگردی را متأثر می‌کنند. عمدتا سیاستگذاران توریسم در کشورهای پر دغدغه به منظور بالا بردن قدرت رقابت در عرصه بین‌المللی و امکانات و ظرفیت‌های مجتمع‌های جهانگردی را از نـظر کـیفی و کمی ارتقاء می‌دهند. کشور یونان، در سال ۲۰۰۶ در مـورد آیـنده جهانگردی این کشور پیش‌بینی‌هایی کرد. همچنین از طریق تحقیقاتی که در مورد مشتری‌ها، آژانس‌های مسافرتی، اپراتورها و تورهای سیاحتی انجام شده بود، گرایش‌های جهانگردان را به دقت ارزیابی نمود. نتیجه این بررسی‌ها، بخش منسجمی از طرح‌های سازمان جهانگردی یونان را تشکیل می‌دهد که به رشـد درازمـدت جهانگردی این کشور مربوط می‌شود. سازمان جهانگردی یونان، هر ۳ سال یکبار، آداب و رسوم، ذائقه‌ها و رضایت‌های جهانگردان خارجی را بررسی می‌کند. هزینه‌های تبلیغات جهانگردی یونان در سال ۲۰۰۷ حدود ۱۵۰۰ میلیون دراخما بوده است. بخش بازاریابی و تحقیقات بازاریابی کمیسیون جهانگردی استرالیا، مسؤول بررسی نیازهای فعلی و آینده صـنعت جـهانگردی ایـن کشور است. منظور از این بررسی نشان دادن تغییرات تمایلات جهانگردان در مورد سفر به این کشور، تأثیرات سفرهای تبلیغاتی و مطالعات تفصیلی تعیین وضعیت بـازار است. بخش بـازاریابی و زمینه‌های توسعه آن شامل مبادلات سالانه جهانگردی استرالیا در سیدنی، شرکت در بورس بین‌المللی جهانگردان در برلین، ادامه سـفرهای موفقیت‌آمیز بـه آمـریکا، انگلیس،کانادا و سفرهای جلب مشتری به کشورهای مختلف بوده است. این موارد از اهداف کلیدی و استراتژیکی بازاریابی استرالیا محسوب می‌شود.
خلاصه ایـنکه کشورهای مختلف با شیوه‌های گوناگون می‌کوشند جریانات جهانگردی را مابین کشور خود و سایر کشورها گسترش دهند.کشور ما پتانسیل‌های سیاحتی، تاریخی، اجتماعی و فـرهنگی را به اندازه کافی دارد و مـی‌تواند بـرنامه‌های لازم را با توجه به اصول و اهداف پذیرفته شده و با حفظ ارزش‌ها، برای بازسازی و نوسازی صنعت جهانگردی تهیه نماید، بازارهای موجود را توسعه دهد و به بازارهای جدیدی نیز دست یابد. البته انجام این امور به سازماندهی‌های لازم نیاز دارد.
۵-۱-۴- آرامش و امنیت
امنیت، شرط ضروری رشـد و توسعه صنایع، پیشرفت‌های علمی، شکوفایی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. استدلال عقل سلیم، همیشه این بوده است که سرمایه‌گذاری در مناطق ناامن و بی‌ثبات نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. فعالیت‌های اقتصادی در امنیت و آرامش شکوفا می‌شوند و در جو ناامن و ناآرام به رکود و بحران‌های اقتصادی-اجتماعی می‌انجامند. جهانگردی نیز که صـنعت بـزرگی محسوب می‌شود به آرامش و امنیت تضمین شده نیاز دارد. هنگامی که در کشوری احساس و یا احتمال ناامنی می‌رود جهانگردی ورودی‌های خارجی، جای خود را به فراخوانی اتباع و خروج از مرز می‌دهد. برای مثال، سال گذشته در اثر ناامنی و حمله به جهانگردان در مصر، این کشور بـا ۷۰۰ مـیلیون دلار کاهش درآمد جهانگردی روبه‌رو شد. بنابراین ناامنی به هر شکل که باشد، نه تنها شاخه‌های اقتصادی و حتی تمدن را به نابودی می‌کشاند، بلکه آفت سیر و سیاحت و جهانگردی نیز هست. در اینکه چقدر در استان لرستان احساس امنیت وجود دارد کافی است به شهرهای کشور سری زده شود و از رفتار مردم آنها نسبت به قوم لر پرسیده شود آنگاه ست که پندارهای قرون وسطایی آن ها از ما هویدا می شود. در خیلی جاها که نگارنده با سایر قومیت ها در مورد لرستان پرسیده آن ها از توهمی به نام راهزن، خلافکار و خشونت شدید در مورد لرستان صحبت به میان می آورند و در مواردی که احساس قرابت بیشتری با پژوهشگرکرده شروع به تمسخر و واپسماندگی لرها می کنند. بیشتر روی سخن آن ها که از خوبی های ما یاد می شود به واسطه رودربایستی و یا همان ترس نهادینه شده است که رویه عطوفت لرستانی ها را پیش می کشند. جالب است در بین قومیت های متعدد کشور سفر به لرستان بیشتر برای کسانی جذاب است که از همخوانی های ارزشی با ما چون لک، کردها و بختیاری ها برخوردار می باشند. عطف عنان به وضعیت زندگی آنها نیز بواسطه پایین بودن درآمد فردی می تواند مساله ای را به ما گوشزد کند که این ها توریستانی بی بضاعت هستند که فقط از طبیعت بهره می گیرند و از هزینه کردن در اموراتی چون خرید سوغات، استفاده از هتل و رستوران …. قاصرند. لذا طبیعی است که مسافرت خود را به خواب در پارک ها و درست کردن غذا در این اماکن و بسنده کردن به خرید یک سی دی و گلونی و ماشته!!!
۵-۱-۵- بهداشت
بهداشت انسان و محیط زیست او سال‌ها اسـت کـه بـه عنوان یک مشکل مهم مطرح شده است. در طول تاریخ، همواره بین مهاجرت مردم و شـیوع امـراض مسری رابطه‌ای نزدیک وجود داشته است. امراض طاعون، آبله، وبا، آنفولانزا و… همواره همراه با سفرهای مردم از سرزمینی به سرزمین دیگر انتقال مـی‌یافته است. با راه افـتادن انـبوه جهانگردان، علاوه بر مسائلی از قبیل ترافیک، تراکم جمعیت در اقامتگاه و تغذیه، مسائل مهم دیـگری نـیز مانند بـهداشت و کنترل بیماری‌های عفونی و جنسی،کنترل آب‌های آشامیدنی و آب دریاها و رودخانه‌ها، دفع فاضلاب، تصادفات، کمک‌های اولیه و اضطراری و رساندن بـیمار و مـصدوم بـه موطن خویش به وجود می‌آید.
در اینکه در زمینه مبارزه با بیماری‌های مسری به پیشرفت‌های چشمگیری نائل شده‌ایم و همچنین در احداث مراکز درمانی چقدر موفق بوده ایم کافی است سری به بیمارستان شهید رحیمی و شهدای عشایر زده شود تا آنگاه عمق ناکارایی مشخص گردد. محقق خود به عینه شاهد بوده که پزشکان این بیمارستان ها روزانه بیش از ۵۰ بیمار را ویزیت می کنند، این در حالی است که در کشورهای پیشرفته و صاحب صنعت توریسم، میزان ویزیت یک پزشک بواسطه مراکز درمانی تنها ۵ نفر است. حال یک توریسم چگونه می خواهد برای درمان بیماری اتفاقی در سفر، علاج شود. این سوالی است که پاسخش نیاز به تحقیق ندارد، بنابراین داشتن یک سیستم مناسب بهداشتی و کنترل‌های لازم در زمینه‌های گوناگون در گرو سازمان واجد شرایطی است که دارای اختیارات وسـیع و مـتخصصان و کارشناسان ورزیده باشد و از سرمایه‌گذاری کافی و برنامه‌ریزی دقیق بهره‌مند باشد.
سخن آخر: با این اوصاف کافی است موارد ذکر شده را در مقیاسی حتی سطحی بر استان پر ظرفیت توریسمی لرستان مطابقت دهیم. آنگاه است که متوجه خواهیم شد که اگر چه توسعه و گسترش لرستان گردی و جهانگردی به منظور استفاده هر چه بیشتر از مزایای متعدد اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی آن اجتناب‌ناپذیر است ولی مشکلات و تنگناهای متعدد ذکر شده در راه رشد و صنعت گردشگری این دیار وجود دارد که نیازمند تاملی فلسفی در بطن خود را می طلبد. مردم بیکار چشم به راه و گوش انتظار سیاست های دولتمردان استان لرستان؛ هر از چندگاهی که رسانه خود را باز می کنند مباحثی در این زمینه را می بیند و آن چنان تحت تاثیر قرار می گیرند که عنقریب بودن این مقوله و به تبع آن ایجاد اشتغال زیاد را در یک قدمی خود می بینند ولی کافی است تا امعان نظری دقیق در این مقاله به عمل آید، آنجاست که می توان به اول مبحث در اول مقاله برگشت که آیا این شیوه در پیش گرفته شده به توهم نزدیک می شود یا تعقل؟
مردم لرستان سال هاست شعار بیکاری سر می دهند ولی پس از
اینکه مسئولین از کوچکترین حل رفع این نقیصه ناکار آمد بوده اند، طبیعی است که مردم را به پنداری مشغول دارند که بسترهای آن ملموس و قابل هضم تر به جهت پاسخ ندادن به سایر مطالبات چون بیکاری و فقر منبعث از آن باشند.
آنچه حسن ختام این دل نوشته می تواند باشد توجه به مفهوم
«خودآگاهی» است که مفاهیم دیگری نظیر: «خودفهمی» و
«خودشناسی» را معادل می گیرد. خودآگاهی، هم ما را آشنا به
وضعیت امروزمان می کند، هم گذشته مان را پیش چشمانمان می آورد و هم امکان هایی را در آینده بر ما می گشاید. به عبارت دیگر خودآگاهی هم امکان های متعدد گذشته تا زمان حال را مورد بازنگری و بازاندیشی قرار می دهد و هم با درک تاریخی از وضع حال زمینه رفتن به سوی آینده روشن تر و شفاف تر را فراهم می سازد. خودآگاهی واقعی محصول تعقل و خودآگاهی کاذب برآیند توهم است که مسیر حرکت تاریخ را به اشتباه رفته و مردم را درگیر فرعیاتی می کند که اصل را به فراموشی بسپارند. در واقع برای از بین بردن آگاهی کاذب ابتدا باید به میزان عقلانیت و اعتبار ذهنی این آگاهی در نزد کنشگران توجه داشت و ثانیا باید دید که این آگاهی کاذب چگونه تولید شده است، نه اینکه صرفا کاذب بودنش را ادعا کنیم.به هر روی در این نوشتار تلاش بر آن شد تا مساله توریسم و غیر قابل پیاده شدن آن را لااقل تا چندین دهه آتی از نظر بگذرانیم. در جامعه ای چون لرستان که هنوز از بند نظام فئودالیته فرهنگی خارج نشده و به تبع آن مرحله تجمیع سرمایه به و تغییر فرماسیون های صنعتی و مالی و تجاری مدرن براساس روابط و شیوه تولید در آن وجود نیامده است؛ الزام است که این رسالت در جامعه برای رسیدن به مرحله شکل گیری و انباشت سرمایه را دولت باید برعهده بگیرد. دولت در جوامع فقیر باید کارگزار توسعه باشد. هر جا که بحث و صحبتی از خصوصی سازی و جذب سرمایه از سوی سرمایه گذار خارجی در این مناطق به عمل آید، باید دانست که بسط و اشاعه خودآگاهی کاذبی در راه است که ایستادن در وضعیت درجا و سیر قهقرا را برای آینده نوید می دهد!!
* نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی اجتماعی و عضو تحریریه روشنا نیوز
ارسال دیدگاه