یلدا، عشقی پایدار و مهری ماندگار

بصیر کوشکی خبرنگار و عضو شورای سیاستگذاری نشریه گفتار ما طی یادداشتی که در اختیار پایگاه خبری روشنا نیوز قرار داده است، نوشت: در کتیبه های دوران امپراتوری هخامنشیان (۵۵۰ ق م . -۳۳۰ق م .)، مطالب و عباراتی ذکر شده است که نشان دهتده ی توجه جدی ایرانیان به جشن ها و شادی ها می باشد، جهت اثبات این ادعا قسمتی از یک کتیبه ی دوران هخامنشیان را ذکر می کنیم:

(خدای بزرگ، اهورامزدا که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید که شادی مردم را آفرید.)

آیین های ایرانیان در طول تاریخ محوری برای وحدت مردمان این سرزمین بوده اند، آیین ها در واقع، ستون فقرات ملی ما ایرانیان می باشند.

اعراب مسلمان در قرن هفتم  میلادی توانستند حکومت موریانه خورده ی ساسانیان را به شکست وادارند اما هرگز قدرت برابرای و مقابله با تمدن، فرهنگ و ملیت همیشه ماندگار ایرانیان را نداشتند. ایرانیان گرچه دین نجات بخش و رحمانی اسلام را پذیرفتند اما هرگز در مقابل ظلم و سلطه ی اعراب تسلیم نگشتند.

ایرانیان خردمند در طول تاریخ با قلم های زرین خویش گام های بلندی در راه گسترش دین و تمدن اسلامی برداشتند و چنان هوشمندانه ملیت ایرانی را با دین اسلام پیوند زدند که صدای اسلام از حلقوم تمدن و فرهنگ ایرانی برای هر حقیقت طلبی گوارا و دلنشین است.

آیین های ایرانی هرکدام آیینه ای از ایده آل ها، آرزوها و آرمان های بلتد ایرانیان می باشند.

آیین چله یا همان شب یلدا، یکی از آیین هایی است که از نظر تاریخی، ریشه ای بلندی در تاریخ ایران دارد، شب یلدا در واقع شب ایزد مهر است ایزدی که در تمدن و فرهنگ ایران نماد نور و روشنایی است. قدیمی ترین سند در مورد ایزدمهر به هزار و چهار صد سال پیش از میلاد می رسد.

ایزد مهر تنها ایزدی است که زایشی زمینی دارد، این ایزد در باورهای باستانی هند و ایرانیان، خدایی بسیارکهن و احتمالا از خدایان پیش از زرتشت است، ولی در آیین زرتشتی از ایزدانی است که پایین تر از اهورامزدا قرار می گیرد و آفریده ی وی محسوب می شود.

ایزد مهر، ایزد پیمان است و پیمان ها، نظم و راستی را نگاهبانی می نماید.

ایزد مهر، بصورت جوانی از صخره ای متولد می شود، این تولد در شب یلدا می باشد کلمه ی یلدا، سریانی است و به معنای تولد می باشد.

آیین مهرپرستی، آیین دوران اشکانیان (پارتیان) ( ۲۵۰ق م. -۲۲۴م.) بوده است. این آیین در دوره ی اشکانیان از طریق درباریان، سپاهیان، بازرگانان و … از راه آسیای صغیر و ارمنستان به غرب نفوذ می کند بطوریکه در قرون اول و دوم میلادی به یکی از آیین های رومیان تبدیل می گردد و بصورت رقیب دین مسیحی درمی آید.

مراسم تعمید، عشای ربانی و تولد حضرت عیسی را از آیین مهرپرستی اقتباس کرده اند و حتی بابا نوئل نیز از همین آیین مهرپرستی گرفته شده است.

آیین مهرپرستی دارای هفت مرحله ی عرفانی بوده است:

۱- مرحله اول که همان مرحله ی خدمتکار مهرابه بوده است و به مرحله ی کلاغ هم معروف بوده است.

۲- مرحله ی دوم مرحله ی پوشیدگان بوده است و به مرحله ی کرکس معروف بوده است.

۳- مرحله ی سوم همان مرحله ی سرباز بوده است این مرحله مرحله ی مقدس هم به حساب می آمده است در این مرحله کمر پیروان مهر را با کمربند مقدس می بستند.

۴- مرحله ی چهارم مرحله ی شیر بوده است منظور شیر همان حیوان سلطان جنگل است.

۵- مرحله ی پنجم مرحله ی پارسی بوده است.

۶- مرحله ی ششم مرحله ی خورشید بوده است.

۷- هفتمین مرحله مرحله ی پتر یا همان مرحله ی پدرپدران بوده است این مرحله به مرحله ی عقاب معروف بوده است.

آیین مهرپرستی با آب انبارها در ارتباط بوده است غارکوگان از جمله آب انبارهای پیروان آیین مهرپرستی بوده است.

در تمدن و فرهنگ ایرانیان، نور و روشنایی نماد خرد و دانایی بوده است، بنابراین تولد ایزدمهر که نماد نور و روشنایی بوده برای ایرانیان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است با تولد مهر در شب یلدا یا همان چله، در نخستین روز ماه دی، یک دقیقه به طول روز افزوده می شود جشن ها و پاسداشت شب یلدا به خاطر همین یک دقیقه روشنایی است زیرا در نخستین روز دی ماه، نور و روشنایی بر تاریکی پیروز می شود و بر آن غلبه می کند، متاسفانه عده ای از روی ناآگاهی ایرانیان را آتش پرست قلمداد می کنند اما باید گفت که ایرانیان اگر برای آتش، احترامی قائلند به دلایل زیر است:

آتش سمبل دین زرتشت است و زرتشت از پیروان دین خویش خواسته است که مثل آتش ۱- پاک و درخشان باشند .۲- پیروان دین زرتشت مثل شعله های آتش، نگاهشان به بالا یعنی به سوی انسانیت، ترقی و تعالی باشد .۳- همان طوری که شعله های آتش به سوی پایین جذب نمی شوند پیروان دین زرتشت هم به طرف پایین که همان خواهش های پست نفسانی است جذب نمی شوند و همواره آمال بزرگ معنوی را در نظر دارند.

۴- همانطور که آتش ناپاک را پاک می کند و  خودش آلوده          نمی شود پیروان دین زرتشت هم با بدی مبارزه می کنتد و خودشان آلوده ی بدی نمی شوند.

۵- همانطور که با یک اخگر می توان آتشی بزرگ برافروخت با روح و تفکر یک انسان نیکوکار می توان روان های بیشماری را پاک و منزه ساخت.

۶- آتش با هر چه تماس بگیرد آن را پاک و درخشان می کند و پیروان دین زرتشت هم بایستی با تماس با دیگران، آن ها را با فروغ نیکی و دانش، بهره مند سازند.

۷- همانطوریکه آتش تا پایان، بیقرار و فعال است پیروان دین زرتشت هم تا پایان عمر بایستی فعال و پرانرژی باشند.

ایرانیان در شب یلدا، از میوه های سرخ رنگ استفاده می کنند سرخی که نماد آتش و نور است پاسداست شب یلدا در واقع پاسداست نور و دانایی است. مراسمات شب یلدا برای زایل ساختن تاریکی و آثار اهریمنی است اهریمنی که در تمدن و فرهنگ ایرانیان، جهل و نادانی بوده است. اولین روز ماه دی، دی نام دارد و دی به معنی دادار، آفریدگار و صاحب می باشد تلاقی نام روزها با نام ماه ها در فرهنگ ایران باستان، جشن، شادی و عید بوده است.

ایرانیان با برگزاری مراسمات شب یلدا سعی می کرده اند با این مراسمات از این شب طولانی بگذرند و به فردایی برسند که در آن نور و روشنایی بر جهل و تاریکی پیروز می گردد زیرا در نخستین روز دی ماه، یک دقیقه به طول روز اضافه می شود.

مراسمات شب یلدا در مناطق مختلف ایران متفاوت بوده اند، لرستان که سرزمینی با قدمت چندین ده هزارساله است همواره مردمانش در پاسداشت آیین های ایرانی سنگ تمام گذاشته اند در شب یلدا نیز در لرستان این آیین برگزار می شود یکی از مراسمات آیین یلدا در لرستان مراسم شال کشی است که به شیوه های متفاوتی در مناطق لرستان برگزار می شود. فال حافظ، مراسم قاشق زنی، شکستن گردو، شاهنانه خوانی و … از مراسمات جالب این طولانی ترین شب سال می باشند.

همه در شب یلدا در تلاشند تا با سرگرمی و برگزاری مراسم، به صبح روشن نخستین روز ماه دی ماه که دی نام دارد برسند تا شاهد پیروزی نور بر تاریکی باشند.

آری ما مردمانی هستیم که همواره به دنبال نور، روشنایی و خرد بوده ایم و از جهل، نادانی و تاریکی بیزار بوده ایم.

پایدارباد مردم خردمند ایران زمین.

 * بصیر کوشکی خبرنگار و عضو شورای سیاستگذاری نشریه گفتار ما