نگاهی گذرا به کلیدواژگان فرمان امام علی (ع) به مالک اشتر/ بصیر کوشکی

به گزارش گفتار ما، شخصیت حضرت علی (ع) جنبه های گوناگونی دارد، جاذبه و دافعه ی این امام همام در همین جنبه های گوناگون مستتر می باشند. حضرت علی (ع) زنده ی جاویدی است که پس از قرن ها از مرگ جسمانی اش همچنان بر دل های آزادگان تاریخ و فطرت انسان های پاک و خداجو، حکومت می کند و کلامش همچنان تاثیر سحرانگیز خود را از دست نداده است. آنچه در این نوشتار می آید نگاهی گذرا به کلیدواژگان حضرت علی (ع) در فرمانیست که در مقام خلیفه ی مسلمین به مالک اشتر بعنوان فرماندار مصر می نویسد

برخی واژگان با شخصیت های خاص معنایی عمیق تر می یابند، عدالت، رعایت حقوق مردم، پاسداشت کرامت انسان، آزادی و آزادگی از جمله واژگانی می باشند که در ارتباط با حضرت علی (ع) مفهوم و معنایی عمیق تر پیدا می کنند، عدالت در حکومت حضرت علی (ع) عینی می شود و تجلی می یابد. برخورد حضرت علی (ع) در برخورد با عقیل و چگونگی محافظت از بیت المال الگویی برای همه ی حاکمان تاریخ است. رعایت حقوق مردم در حکومت حضرت علی (ع) به منصه ی ظهور و بروز می رسد ، مسلمان و غیر مسلمان به یک اندازه از امنیت و حقوق قانونی برخوردارند تا جایی که وقتی مسلمانی خلخالی از پای یک زن یهودی در می آورد .امام علی (ع) به عنوان خلیفه ی مسلمین در این مورد می فرماید: اگر ازغصه ی این کار بمیرم رواست

امام علی (ع) ، حقوق دشمنان را نیز رعایت می کند هنگامی که می داند طلحه و زبیر برای توطئه علیه او از مدینه خارج می شوند مانع شان نمی شود و در هنگام جنگ جمل با اسیران در نهایت احترام با آنها برخورد می کند دفاع از مکتب به مدت ۲۳ سال و تلاش برای حفظ وحدت به مدت ۲۵ سال و ۵ سال حکومت برای اجرای عدالت ، سال هایی است که زندگانی امام علی (ع) را تشکیل می دهند (مکتب، وحدت، عدالت.)

اگر در دوران پیامبر اکرم (ص) کفار در مقابل مسلمانان بودند اما در زمان امام علی (ع) دشمنان کسانی بودند که به ظاهر مسلمان اما تحجر چنان نور معرفت را در وجودشان خاموش کرده بود که قرآن ناطق را نمی دیدند و نمی شناختند

آری حضرت علی (ع) هم با ناکثین (به سرکردگی طلحه و زبیر) روبرو بود ناکثینی که خواهان سهم از حکومت بودند و در رویای قدرت بسر می بردند و هم با ظالمین (قاسطین به سرکردگی معاویه ) ظالمینی که خلافت را در سلطنت می دیدند، همان ظالمینی که قرآن ها را بر نیزه ها کردند تا قرآن ناطق حضرت علی (ع) دیده نشود و اما خطرناکترین دشمنان حضرت علی (ع )، خوارج بودند (مارقین )، مارقینی که به ظاهر اهل نمازشب بودند اما امام خود را نمی شناختند خوارج همان کسانی بودند که فقط از اسلام و قرآن فقط ظاهر آن را می دیدند و سرانجام هم حضرت علی (ع) را به شهادت رساندند

(ابن مجلم مرادی از همین گروه خوارج )

آزادی و آزادگی در حکومت حضرت علی (ع) معنا می یابند ، امام علی (ع) در مقام خلیفه مسلمین حاضر نیست که به خاطر مصلحت و حفظ حکومت، حقیقت را به پای مصلحت ذبح نماید بنابراین پیشنهاد معامله با مفسدین و ظالمین را با صراحت رد می نماید و بر اجرای عدالت و آزادی اصرار می کند .

مردم، حق و حقوق مردم طلایی ترین واژگانی هستند که در حکومت حضرت علی (ع ) تجلی می یابند در اینجا به اصول طلایی فرمان حضرت علی (ع) به مالک اشتر فرماندارمصر اشاره می کنیم:

۱-کار مردم را سامان بده و به آبادانی و عمران شهرها و روستاها بپرداز

۲-مردم دو گروه هستند یا برادر دینی تو یا در آفرینش با تو یکسان هستند در برابر لغزش های آنان با آن دیده در آنها بنگر که می خواهی خداوند در تو بنگرد

۳- انصاف و عدالت را سرلوحه حکومت قرار بده ، هرگز در قضاوت و داوری ، تعلقات خویشاوندی را مراعات مکن.

۴-از خشم ملت بترس که نمونه ای از خشم خداوند قهار است

۵-چابلوسان ثناگو را از خود بدور بدار زیرا آنان همیشه طالب نعمت و آسایش هستند

۶-همیشه با مردم باش با شادی آنها شاد شو و در اندوهشان شرکت کن

۷-هرگز در اسرار پوشیده ی مردم و در آنچه مربوط به مصالح کشور نیست کنجکاوی مکن و بر کشف راز مردم حریص مباش

۸-با بخیل مشورت مکن زیرا او پیوسته از گدایی دم می زند و تو را از رادمردی و گشاده دلی بازمی دارد

۹-قوانین و سنت های نیکوی گذشتگان که در سایه ی آنها دوستی بوجود آمده و امور ملت ها اصلاح شده را پایمال مکن

۱۰-اگر میان خود و دشمنت ، پیمانی بستی یا چیزی به عهده گرفتی به عهد و پیمان خود وفادار باش

.۱۱-زنهار از اینکه دوستدار چابلوسی باشی و بخواهی مردم تو را بسیار بستایند، این موارد فرصت های مناسبی است برای شیطان که نیکی نیکوکاران را از بین ببرد

۱۲- زنهار که بر مردم منت گذاری و بخواهی خدمت خود را به رخ آنان بکشی.

۱۳- زنهار از انحصار طلبی و به خود اختصاص دادن آنچه همه در آن شریک هستند.