ژئوتوریسم (زمین گردشگری) یکی از بزرگترین و پربازده ترین فعالیت های اقتصادی در دنیاست/ احد فاضلی

گفتار: در ابتدای بحث، از اینکه دعوت ما را پذیرفتید از شما سپاسگزارام. همانطور که مطلع اید مدتی است در فضای رسانه ای استان بحث ثبت ملی و جهانی سه ژئوپارک در استان لرستان (واقع درشهرستان‌های پلدختر، کوهدشت و دورود) مطرح شد؛. لطفا بفرمایید ساز و کار ثبت ژئوپارک در سطح ملی و بین اللملی (جهانی) چگونه است؟
فاضلی: از جمله ساز و کار ثبت ژئوپارک: – گروه بندی عوارض، پدیده های زمین شناختی و پیش ژئوسایت ها پدیده های زمین شناختی و ژئوسایت های ایران از دیدگاه های گوناگون طبقه بندی می شوند. در این گزارش پدیده های و پیش ژئوسایت های استان لرستان نیز بر اساس همین طبقه بندی ها ارزیابی و تقسیم بندی شده اند. برای آشنایی با معیارها و شاخص های این گروه بندی، ابتدا توضیحات لازم به شرح زیر ارائه می شود.۱-گروه بندی عوارض، پدیده های زمین شناختی و پیش ژئوسایت ها بر اساس معیار ارزش و اهمیت: در این روش پدیده ها به ۳ گروه محلی، کشوری(ملی) و بین المللی تقسیم می شوند (امری کاظمی،۱۳۸۵). پدیده هایی که نمونه های دیگری از آن نوع، در کشور وجود داشته باشد و اهمیت آنها در محدوده یک استان یا بیشینه، استان های همسایه باشد، ارزش محلی دارند. پدیده هایی که از آنها تنها یک نمونه در کشور وجود داشته باشد یا در شمار بهترین نمونه ها از نوع خود در کشور باشند، ارزش کشوری دارند. پدیده هایی که نمونه های بین المللی در جهان همانندی نداشته و یا بهترین نمونه از نوع خود در جهان هستند.۲-گروه بندی عوارض، پدیده های زمین شناختی و پیش ژئوسایت ها براساس معیار چگونگی دسترسی: چگونگی دسترسی به سایت ها نکته مهمی است که در بالا رفتن شمار بازدیدکنندگان نقش دارد .سایت ها از این دیدگاه به سه گروه تقسیم می شوند: دسترسی آسان، دسترسی میانه و دسترسی سخت یا دشوار (امری کاظمی،۱۳۸۵). دسترسی آسان در مورد سایت هایی به کار می آورد که جاده تا نزدیک آنها پیش رود،نیاز به پیاده روی سنگین نداشته باشند و کم و بیش،همه گروه های سنی با توان بدنی عادی بتوانند به آنها دسترسی داشته باشند، مانند دره ستاره ها در جزیره قشم. دسترسی دشوار مربوط به سایت هایی است که جاده دسترسی در نزدیکی آنها نباشد، پیاده روی سنگین یا کوهنوردی طولانی نیاز باشد یا نیاز به قدرت بدنی یا توان ورزشی ویژه باشد، مانند دریاچه دهانه ای آتشفشان سبلان. دسترسی میانه همان طور که از نام آن پیداست، سایت هایی هستند با دسترسی نه چندان آسان و نه چندان سخت. این سایت ها برای بیشتر مردم قابل دست یابی هستند و تنها افراد با محدودیت های جسمی یا سنی (کودکان و سالمندان) نمی توانند به آن ها دسترسی داشته باشند.

گفتار: اخیرا برخی مدیران ارشد استان (از جمله آقای مهرداد غضنفری معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری لرستان) اعلام نموده اند که دره شیرز کوهدشت به عنوان ژئوپارک برتر، در سطح جهانی ثبت خواهد شد. نظر شما در این خصوص چیست؟
فاضلی: از میان مناطق متعدد در استان لرستان با توجه به اولویت ها سه منطقه پلدختر، کوهدشت و دورود با توجه به جاذبه های متعدد و بکر زمین شناسی در اولویت قرار دارند که از این میان پس از بررسی های علمی و نهایی و ثبت ملی توسط میراث فرهنگی نتایج اعلام خواهد شد.
گفتار: اصولا ثبت ژئوپارک در یک منطقه چه نقشی در توسعه آن منطقه خواهد داشت؟
فاضلی: اهداف، مزایا و آثار مثبت ژئوپارک ها و ژئوتوریسم (زمین گردشگری) گردشگری یکی از بزرگترین و پربازده ترین فعالیت های اقتصادی در دنیاست که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد می کند و به طور مستقیم و غیر مستقیم، سایر فعالیت های اقتصادی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار می دهد.گردشگری یکی از منابع عمده درآمد زایی و ایجاد اشتغال در جهان به شمار می آید. امروزه، تمام کشورهای جهان رویکرد ویژه ای نسبت به مبحث توریسم دارند و سعی دارند به نحوی درآمد حاصل از جذب توریسم جایگزین درآمد سایر منابع غیر پایدار شود. ژئوتوریسم یا زمین گردشگری به عنوان یکی از زیر مجموعه های صنعت گردشگری در سال های اخیر با شتاب زیادی گسترش یافته، علاقمندان زیادی را به سوی خود جذب کرده و نسبت به دیگر رشته های گردشگری رشد و توسعه بیشتری را داشته است. ظهور زمین گردشگری بخشی از همگرایی گردشگری طبیعت محور است که بر موضوعات زمین و گردشگری پایدار تاکید دارد. به عنوان یک پدیده جهانی نوظهور به شکلی از گردشگری گفته می شود که به طور ویژه بر زمین شناسی (میراث زمین) و چشم اندازهای آن متمرکز است. زمین گردشگری منبعی قابل اتکاء است در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که می تواند تاثیر فزاینده ای روی افزایش درآمد چه در
سطح ملی و نیز افزایش فرصت شغلی، افزایش دستمزدها و تحول و گسترش تولیدات محلی و… داشته باشد. اثرات اقتصادی حاصل از برنامه های زمین گردشگری، همواره پیرامون بهبود شرایط زندگی در منطقه و بهبود حسی که نسبت به مکان وجود دارد متمرکز است که باعث می شود منطقه، مکانی مطلوب تر برای زندگی و کار باشد. با توجه به اهمیت این مقوله و بر مبنای اهداف ذیل، بررسی توانمندی زمین گردشگری استان لرستان با هدف غایی معرفی چند منطقه به عنوان ژئوپارک در سطح ملی و بین المللی و رسیدن به توسعه پایدار در مناطق مذکور در دستور کار قرار گرفت: حفاظت از میراث زمین شناختی منطقه میراث زمین شناختی، یکی از بخش های ضروری میراث جهانی است، زیرا تمام روند تکامل سیاره ما را در خود ثبت می کند. شناخت میراث زمین شناختی هر منطقه از مهمترین اقدامات برای ثبت تاریخ زمین شناسی و تکامل آن منطقه است. یکی از مسائل مهم و مطرح در زمین گردشگری، حفاظت، نگهداری و انتقال آن به نسل آینده است.کمک به حفظ طبیعت و زمین شناسی منطقه، جلوگیری از فروش و عرضه آثار ارزشمند طبیعی و مواد زمین شناسی (فسیل ها،کانی ها و غیره) و درگیر ساختن جوامع محلی در امور حفاظت از زمین از جمله اهداف مهم در این زمینه است.
افزایش دانش علوم زمین و عمومی سازی آن در سطح منطقه از مهمترین مبانی فلسفه اجرای برنامه های زمین گردشگری در یک منطقه و ایجاد ژئوپارک، گسترش و ارتقای دانش عمومی جامعه در رابطه با علوم زمین و اهمیت و نقش علوم زمین در زندگی است. آشنایی جوامع محلی با میراث زمین شناختی و مفاهیم مربوط به آن منجر به احترام به دارایی های طبیعی و فرهنگی، تاریخی جامعه مقصد شده و عموم مردم را به آشنایی و لذت بردن از پدیده های زیبای زمین شناسی و میلیون ها سال فعالیت کره زمین و همچنین حفاظت و نگهداری از این میراث ارزشمند دعوت می کند. آگاهی از ارزش میراث زمین شناختی یک
منطقه، توجه افراد بومی را به حفظ میراث منطقه ای خود ارتقاء می دهد و همچنین باعث
ایجاد تجربه ای دلپذیر برای گردشگران می شود. ساکنان محلی آگاه می شوند که آداب و رسوم به ارث رسیده به آنها برای گردشگران جذاب بوده و همین امر منجر به تشویق آنها برای افزایش دانستنی های خود درباره سرزمین شان، میراث فرهنگی و طبیعی خود می شود
تا بتوانند آن را به شکل مطلوبی به بازدیدکنندگان انتقال دهند. جلب مشارکت و همکاری جوامع محلی برای ایجاد و محافظت از یک ژئوپارک موفق، مردم محلی باید آموزش های لازم را دیده و در فعالیت های آموزشی مشارکت داشته باشند. فعالیت های یک ژئوپارک
باید با شرایط محلی و ویژگی های فرهنگی و طبیعی، آداب و رسوم جامعه محلی منطبق باشد. همگام بودن و مشارکت گسترده جوامع محلی در فعالیت ها و برنامه های متنوع زمین
گردشگری و ژئوپارک منجر به موفقیت و پیشرفت سریع طرح های اجرایی زمین گردشگری و در نتیجه موفقیت ژئوپارک در منطقه، کشور و نیز مطرح شدن در سطح بین المللی خواهد
بود. توسعه اقتصادی جامعه محلی از راه گسترش زمین گردشگری مهمترین اثر اقتصادی گسترش برنامه های زمین گردشگری و تاسیس ژئوپارک ها، ایجاد اشتغال و کسب درآمد در جامعه میزبان است. ایجاد ژئوپارک ها از طریق توسعه صنعت زمین گردشگری به کاهش
بیکاری و کسب درآمد منتهی می شود. راهبردهای به کار رفته برای بهبود اقتصاد محلی
توسط ژئوپارک ها از طریق کارآفرینی و اشتغال زایی، تولید محصولات و راه اندازی مهمان
خانه ها و رستوران ها با بهره گیری هنری از علم زمین شناسی، تلاش در جهت حفظ ساکنین و تجار محلی و جلوگیری از مهاجرت آنها، ارتقا محصولات محلی و افزایش فروش آنها، فعالیت های تفریحی زمین شناسی و مهمتر از همه افزایش توریست در منطقه است
در سطح بالاتر در زمینه توسعه پایدار نیز ژئوپارک ها از استراتژی های خاصی در زمینه
به کارگیری انرژی های تجدید پذیر محلی و تولیدات محصولات سازگار با محیط جهت به حداقل رساندن تاثیرات منفی زیست محیطی برخوردارند. در واقع از مهمترین اهداف

راهبردی برنامه های زمین گردشگری و ژئوپارک ها، تشویق به انجام فعالیت های اقتصادی است. ژئوپارک ها با افزایش تعداد بازدیدکنندگان، نقش مهمی را در توسعه اقتصادی جوامع
محلی بازی می کنند، با روی آوردن گردشگران به سمت ژئوپارک ها، سرمایه و پول نیز
در همان جهت سرازیر می شود، به علاوه ژئوپارک ها در صدور برخی محصولات مانند کشاورزی و صنایع دستی به مکان های دیگر نیز نقش داشته و از رونق صنایع و تولیدات محلی پشتیبانی می کنند. برنامه های توسعه ای نیز از قبیل ساخت و ساز و تاسیس امکانات
خدماتی و رفاهی در منطقه که جزیی از ملزومات ثبت ژئوپارک هستند، علاوه بر جذب سرمایه گذاری بومی و غیر بومی و اشتغال زایی باری افراد محلی در بهبود در سطح زندگی مردم و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرهای بزرگ نقش مهمی داراست.زایا و اثرات مثبت به طور کلی مزایا و آثار مثبتی که از ایجاد ژئوپارک ها و اجرای برنامه های ژئوتوریسم در جامعه به دست می آید را می توان به چهار گروه اصلی تقسیم بندی نمود: اثرات اقتصادی، اثرات آموزشی پژوهشی، اثرات فرهنگی، اثرات درمانی. آثار اقتصادی گردشگری همواره از صنایع درآمدزا و کم هزینه به شمار می رفته است. گردشگری طبیعت که در سال های اخیر با شتاب زیادی گسترش یافته و علاقمندان زیادی را یه سوی خود کشیده است نیز از این اصل پیروی کرده و حتی نسبت به دیگر رشته های گردشگری رشد و توسعه بیشتری را داشته است. در مورد ژئوتوریسم که یکی از نتایج تاسیس ژئوپارک ها است، اثرات اقتصادی چشمگیری چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم حاصل می شود که عبارتند از: درآمدزایی مستقیم از صنایع وابسته به گردشگری (حمل و نقل- خدمات- صنایع دستی): صنعت حمل و نقل همواره نقش اساسی در فعالیت های گردشگری داشته و با افزایش رفت و آمد گردشگران توسعه خواهد یافت. خدمات شامل مکان های اقامتی، غذاخوری ها، بانک ها و بنگاه های اقتصادی، فروشگاه ها، پست و مخابرات از جمله بخش هایی هستند که گردشگران در حین سفر از آن ها استفاده کرده و موجب رونق بیشتر کار آن ها و بالا رفتن میزان درآمد ها خواهند شد. همچنین صنایع دستی محلی بیشتر به فروش رفته و تولید آن ها افزایش خواهد یافت. در نتیجه این بخش تقویت شده ، اشتغال در آن افزایش خواهد یافت و سنت ساخت صنایع دستی تداوم پیدا می کند.