چه راحت خیلی ها کنار می روند…

دکتر سامان یوسفوند، جامعه شناس و عضو تحریریه نشریه گفتار ما طی یادداشتی که در اختیار پایگاه خبری روشنا نیوز قرار داده است، نوشت: گفتمان توسعه در ایران  معاصر گرایش به تولید واژگان زیبا داشته است به گونه ای که مدیران سعی  در کاربرد مفاهیم شیک انتزاعی در ادبیات توسعه داشته اند به نوعی در خلق مفاهیم دهن پر کن توسعه خوب کار شده است اما در واقع بین این جملات زیبا، واقعیت های جامعه و عملکرد مدیران فرسنگ ها فاصله وجود دارد. اینکه از عدالت حرف زدن یا از آزادی سخن راندن و یا قانون را برای همه یکسان دانستن  و مبارزه با فساد را در اولویت برنامه کاری خود قرار دادن، مفاهیم بسیار زیبا و دلنشینی است که چشم و گوش هر بیننده و شنونده ای را بخود جذب می کند.
اما صرف سخن گفتن کافی نیست، اما صرف سخن گفتنی که اعتقاد و باوری پشت آن نهفته نباشد کافی نیست. بر مبنای واقعیت ها صحبت کردن بسیار سخت و دشوار است. در انتخابات فهمیدم سخت ترین کار در زندگی کشف امور بدیهی است و این امر بدیهی همان واقعیت ها است. زیرا واقعیت ها دیگر مطابق جملات زیبا و دلنشین نیستن، خیلی ها را آزار می دهد و ماها گاها کمتر مایل به شنیدن واقعیت ها هستیم چرا که آزار دهنده است.
اما عمق این فاجعه جایی است که خیلی جاها ما واقعیت ها را برساخت کرده و “شبه واقعیت ها” را واقعیت اصیل می دانیم و به نوعی با فرافکنی و شعبده بازی از خطای دید مردم استفاده می کنیم و امر غیر واقعی را واقعی جلوه میدهیم و همان را نیز ابزاری برای رهایی از اتهامات و نواقص خود پیش می بریم. اینجاست که فهم امر بدیهی را سخت و دشوار می کند و صادقانه صحبت کردن را کنار می زند و انسان دوستی را با قدرت دوستی معاوضه می کند.
با انتخابات گذشته فهمیدم که چه راحت می توان شعار داد و چه راحت می توان خلاف واقعیت ها حرف زد و چه راحت می توان جملات زیبایی را بکار برد و به واقع چه راحت با بکار بردن جملات و مفاهیم زیبا می توان واقعیت ها را کنار زد و شبه واقعیت ها را اصل واقعیت تصور کرد.
اما بعد از انتخابات نیز این را هم فهم کردم، چه راحت مردمی که گول نخوردن و چه راحت مردمی که واقعیت ها را فهم کرده بودند و چه راحت مردمی که در دام  شبه واقعیت ها و جملات زیبا اما تهی نیفتادند و” چه راحت خیلی ها کنار رفتند”.
اینها همگی نشان نفس مدنیت و آگاهی جامعه است. اگر جامعه ای آگاه و مطالبه گر وجود داشته باشد دیگر با جملات زیبا و مفاهیم دل چسب و استفاده از امور ماورالطبیه در دام شعبده بازان توسعه چی قرار نخواهیم گرفت.
تقویت نهادهای مدنی مدافع حقوق اقلیت ها و مردم محلی از جمله عواملی است که این ایام باعث شد که علی رغم همه نگرانی ها اما  گفتمان مهارگر بحران ها، قدم در مسیر شکوفایی و رونق بنهد. بنابراین میتوان چنین استدلال کرد که برای رسیدن به این وضعیت که “چه راحت ها … ” رقم بخورد؛ لازم است که گفتمان توسعه محلی و تقویت نهادهای مدنی در اولویت برنامه های توسعه ای باشد.

*جامعه شناسی توسعه