محدویت منابع آبی؛ حفظ معیشت پایدار کشاورزان لرستان

روژان خدائی چگنی، فعال رسانه ای لرستان طی یادداشتی که برای پایگاه خبری گفتار ما ۲۴ ارسال کرده است، نوشت: مهم ترین نشانگرهای توسعه نامتوازن کشور، شهرنشینی شتابان و تمرکز جمعیت در مناطق شهری و به ویژه کلان شهرهاست؛به طوریکه در طول چند دهه، کشور از یک جامعه عمدتا روستایی و عشایری در سال ۱۳۳۵( با تقریبا ۶۹ درصد جمعیت روستایی و عشایری)، به جامعه ای شهرنشین در سال ۱۳۹۵(با بیش از ۷۴ درصد جمعیت شهرنشین) تبدیل شده است.
بر اساس سرشماری سال ۹۵ ، ۳۵ درصد از کل جمعیت لرستان روستانشین می باشند، لرستان با تعداد ۲۸۹۶ روستا از نظر تعداد روستا جایگاه هفتم را در کشور داشته و درصد روستا نشینی آن، تقریبا ۱۰ درصد بیشتر از میانگین کشوری می باشد.
محدویت منابع آبی در استان لرستان اثرات زیادی بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی دارد.
اخیرا رییس سازمان جهاد کشاورزی لرستان اعلام کردند: “کشت برنج و سیب زمینی در شهرستان‌های این استان ممنوع است و با توجه به کمبود آب با متخلفان برخورد قانونی خواهد شد. رهاسازی آب سد ایوشان پس‌ از ممنوعیت کشت برنج انجام شود تا جلوی هر گونه کشت این محصول در این منطقه گرفته شود.”
یکی از مهمترین چالش های اتخاذ چنین تصمیماتی ناپایـداری اقتصـادی و جمعیتـی نـواحی روستایی است. ریشه بسیاری از مهاجرت های تاریخی روستائیان، ضـعف بنیان هـای اقتصادی روستاها در نتیجه محدودیت منابع آب است. محدویت منابع آبی به صورت محدود ماندن کشت یا حجم تولید تجلی می کند و در یـک جملـه حاصل ، سلطه اقتصاد معیشتی است و معمولاً باعث مهاجرت بخشی از جمعیت روستا ها به شهرها می شود. علاوه بر محدودیت منابع آب، پایین بودن بهره وری آن یکی از مسائل مهم در زمینه اقتصاد نواحی روستایی تلقـی مـی گـردد. کمبود آب از یک طرف و پایین بودن بهره وری آن نیز باعث می گردد تا فعالیت اقتصادی در استان فاقد بازده اقتصادی مطلوب در بخش کشاورزی باشـد .این عامل در کاهش درآمد روستائیان اثر داشته و در بلندمدت ناپایداری جمعیتی را نیز به دنبال خواهد داشت. بنابراین یکی از مهمترین اثرات محدودیت آب در نواحی روستایی استان لرستان، کاهش توان اقتصادی، کاهش توان نگهداشت جمعیت روسـتایی، مهـاجرت و تخلیه سکونت گاه های روستایی است.
از آنجا که راه حل نهایی مساله بیکاری شهری و تراکم جمعیت در شهر‌ها در فراهم کردن شرایط بازگشت به روستا است؛ لازم است از طریق توانمندسازی جوامع محلی و ایجاد مشاغل جدید و متنوع و تکمیل زنجیره ارزش آفرین تولید، زمینه بهبود معیشت زندگی روستاییان فراهم آید.
توسعه روستا، فرآیندی همه جانبه، مستمر و متکی بر مشارکت همه ارکان است که با تکیه بر ظرفیت ها و توانایی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوامع روستایی و با بهره گیری از فرصت های درونی در روستا‌ها رشد و تعالی می یابد. اگر روستا حفظ نشود قطعا شاهد کوچ روستائیان به شهرها خواهیم بود.”دشت گل دره در مجاورت سد ایوشان میلیاردها تومان به دلالان کشاورزنمای همدانی و اصفهانی اجاره داده اند”.
لزوم تحلیل اثرات اتخاذ چنین تصمیماتی بر معیشت پایدار کشاورزان کوچک مقیاس در روستاهای استان لرستان ضروری به نظر می رسد.
در این راستا می بایست مسئولین ذیربط برنامه های خود را جهت حفظ معیشت کشاورزان و کاهش تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از ممنوعیت کشت برنج و سایر محصولات منع شده ارائه نمایند.

* فعال اجتماعی