راه‌ ها و کوه‌ ها

دکتر احمد پرویز، باستان شناس لرستانی طی یادداشتی که در اختیار پایگاه خبری گفتار ما ۲۴ قرار داده است، نوشت: بالاخره تعطیلات به سر آمد و من نیز همچون خیلی از شماها به خانه ام برمی گردم، لرستان سرزمین اجدادی من یکی از غنی ترین تنوع زیستی را دارد و تا زمان برچیدن قاجار یکی از سخت ترین شرایط سفر، در ایران را داشته است.
در سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۷ خورشیدی مهندسان و حاکمان جدید، جاده ها را بررسی و نقشه برداری کردند. کوه ها یا باید حفاری و یا با وسایل ابتدایی صد سال پیش منفجر می شدند، تا سطحی هموار برای ایجاد جاده بسازند. گفته بودند که جاده را هرچه می خواهید دور کوهها بپیچانید اما بی موج.
این روش مستلزم بریدن جاده ها در صخره های بلند نیز بود، کوه کلهرت معمولان، در بند ملاوی و گاوزرده راه را سخت بر راهسازان بست و به جلوگیری از این امر کمک می کرد، شعری از ملک الشعرای بهار که ۹۳ سال پیش در معمولان سروده شده بود، دشواری ارتباط بین کوهستان های لر را شرح می دهد.
راه آسمان راه که حتی سخت تر از صعود به آسمان آبی است در هزار سال پیش برای بهبود ارتباط در منطقه کوهستانی کلهرت معمولان با خرد کردن صخره های زیاد ساخته شد.
هرتسفلد باستان شناس بزرگ در ۱۹۲۷ در کنار راه سازان از یک جاده باستانی در تنگ کلهرت معمولان بالا رفت و در پیچ و خم آن یک کتیبه هزار ساله را قرائت کرد. جاده دال کنسولی یا نیم تونل معمولان در امتداد لبه صخره که با پشتبانی اضافی با سنگ و سیمان ترمیم شده بود توسط اشمیت باستان شناس امریکایی مورد بازدید و عکاسی قرار گرفت.
هر چه بود تمرکز بر هدف استفاده از جاده ها برای ارتقاء اقتصاد و ارتباط بود، اما امروز این جاده برای مقاصد گردشگری منطقه قابل چشم پوشی نیست، بخصوص زمانی که جاده از مسیر رودخانه پیروی می کند، تاثیر زیادی بربیننده دارد، در اینجا، علاوه بر جاده هایی که به دور کوهها و در اطراف رودخانه ها می پیچند در گردنه شوراب و در گذر از جنگلهای بلوط جاده را راست و مستقیم به بالای تپه برده اند، زیرا بالا رفتن از یک جاده شیب دار مستقیم اگرچه سخت تر است اما گاهی یک تکنیک حفاظت از محیط زیست است.
در چم حیدر هنوز ریزش کوه بر روی جاده، بعد از قریب صد سال ادامه دارد و گاهی مسیر حرکت وسایل نقلیه را با مشکل مواجه می کند در افرینه نیز هنوز ریزش صخره ها درمان نشده اند. با این حال پیمانکاران در حد فاصل ملاوی به پلدختر در حال بریدن صخره ها و تعریض جاده بدون پیشرفت بیشتر هستند. این وضعیت را می توان از تنگ تیر تا گل گل پلدختر مشاهده کرد. اما من می دانم در لرستان جایی که کوهها حکومت می کنند جاده سازی راحت نیست، امیدوارم این جاده ها روزی مقاصدی برای جلب گردشگران باشند.

• نویسنده و دکترای باستان شناسی