آداب و رسوم عید نوروز در میان لُرها

دکتر ولی بهرامی، عضو شورای نویسندگان گفتار ما در یادداشتی که برای گفتار ما ۲۴ ارسال کرده اند نوشت: یکی از ابعاد مهم هویت هر قومی زمان است، زمان  خاطرات و احوال اقوام مختلفی را در دل  خود جای داده است که بررسی و توجه به آداب و رسوم، باورها، اعتقادات و هویت این اقوام در گذر زمان جای تامل دارد. در کنار توجه به ارزش ها، عرف، قانون و هنجارها توجه به آداب و رسوم هر جامعه هم برای حفظ، تداوم و بقای فرهنگی جامعه و هم برای تقویت هویت اهمیت دارد( فکوهی،۱۲۶:۱۳۹۳). تفاوت در آداب و رسوم به شکل و محتوای تحقق اجتماعی آن ها مربوط می شود که بسیار متنوع و گوناگون است. اجرای آداب و رسوم در جشن ملی باستانی عید نوروز در فرهنگ های مختلف به یک شکل برگزار نمی شود. در این گفتار به بررسی گوشه کوچکی از آداب و رسوم عید نوروز در میان قوم لر پرداخته ایم. همچنین واقعیت های اجتماعی در فرهنگ ما وجود دارد که شناخت، بازبینی و توجه به این واقعیت ها، می تواند موجب پر بار شدن و پویایی فرهنگ اصیل لری شود، به عنوان مثال بعضا دیده می شود عده ای در بهار طبیعت فعل و انفعالاتی از قبیل آتش زدن و قطع و شکستن درختان برای زغال و کباب کردن و جمع نکردن پس مانده ها و کثیف کردن طبیعت انجام می دهند که مخالف قانون طبیعت اند و باعث بد جلوه دادن فرهنگ ما در جامعه می شود. با این وجود نگاه و توجه به خصوصیات مثبت آداب و رسوم این قوم درعید نوروز می تواند به شناخت نقاط منفی و رفع آن ها کمک کند و در معرفی بیشتر و بهتر هویت و فرهنگ اصیل و آداب رسوم قوم لر ارزشمند باشد.

عید نوروز در فرهنگ ما ایرانیان جایگاه خاصی دارد و در دل خود راز و رمزها و اسطوره ها ی زیادی نهفته دارد. عید نوروز در میان قوم لر ارزشش چنان است که آنان لحظه های پایان سال را شمارش و خود را برای آغاز فصلی دیگر از زندگی آماده می کنند، در بهارکه آغاز شکفتن و نو شدن است آنان هم صدا با بهار برای همدردی با خانواده های داغدار، لباس و دسته های سبزه و شیرینی را می برند تا کودکان شان در تحویل سال نو شادی شان را جایگزین غم ها و اندوه کنند. کودکان هم خوب می دانند که “یا محول الحول و الاحوال “کیست؟ تبش قلب های این قوم با یا “مقلب القلوب” می زند و دست های پینه بسته مادران و پدران در هفت سین سفره امید و زندگی بدرقه راه  بچه های شان در طول سال است. مادران اسپند به دست برای دور کردن چشم زخم در میان اعضای خانواده آن را دود می کنند و در کانون گرم خانه می گردانند که  بو و گرمای آن حال و هوای وصف ناپذیری دارد. آغاز بهار ماه فروهرها یا فروشی هاست و آن عید اموات است. آنان اموات را در عید خود سهیم می دانند و با دسته های گل و حلواهای شیرین تر از عسل یادشان و حضورشان را به سال نو گوشزد می کنند که مبادا گذر زمان عزیزان و گذشتگان شان را فراموش کند. آنچه زیباتر است با هم بودن و به یاد هم بودن شان در هنگام سال نو است که  بذر حس اعتماد و مهربانی و یکی شدن را می افشاند و این اعتماد بالاترین سرمایه اجتماعی است. آغاز سال را با دور کردن کینه و کدورت ها آغاز می کنند و افراد خانواده به دیدن بزرگترهای فامیل می روند و چه خوب راه و رسم  احترام گذاشتن را می دانند. مهمان نوازی را  خوب رسمی می دانند چرا که مهمان را مایه برکت و رزق زندگی خود می دانند و در دعوت گرفتن و مهمانی از هم سبقت می گیرند. آنان “والعصر” و تفسیر آن را خوب می دانند و برای تایید و صداقت در کارشان قسم به سال نو را شاهد می گیرند و به حرمت زمان و سال نو تسامح را بر تنازع ترجیح می دهند. می دانند که زمان و ایام در گردش و تغییر و تحول است و به الهام از تحول زمان، اندیشه و نگاه شان را تازه تر از پارسال می کنند. همیشه  در هنگام بهار دست دعای شان برای باران رحمت الهی رو به آسمان است و باران را بهترین هدیه خدا می دانند و هنگام باران خالق طبیعت و هستی را با گفتن “خدایا شکرت” سپاس می گویند. ریش سفیدان قوم شکستن درختان سرسبز بلوط در بهار را گناهی نابخشودنی می دانند و می دانند بلوط همدرد و کمک یارشان در سختی و قحطی و خشکسالی است، چرا که نان بلوط خورده نان نمک گیر شده و این نشان از آن دارد که بزرگان رسم و مردانگی را خوب می دانند و عمل می کنند. با هم کوه رفتن، پای چشمه و زیر سایه درختی نشستن و برای هم گفتن و خوب به حرف همدیگر دل دادن در این ایام  گمشده دوران ماست. شکارچیان تفنگ به دست به حرمت این روزها، تفنگ بر زمین می گذارند و نظاره گر صدای گوش نواز پرندگان وکبک و بلبلان می شوند و در هنگام صرف غذا دانه ای یا تکه نانی دور می ریزند تا شاید پرنده ای یا حیوانی گرسنه سیر شود. آری در دل نوروز و بهار هزاران راز و رمز هستی ناپیداست که تفکر کردن در آن می تواند به فرموده پیامبر اکرم (ص) “هرگاه بهار را دیدید زیاد از قیامت یاد کنید “ما را به آنسوی مرزهای زندگی و در پس جهان رهنمون سازد. پس با این آداب و رسوم فرهنگی زیبا و مثبت در عید نوروزمان می توانیم با کمی تفکر و تامل در کارهای مان دوستدار طبیعت و انسانیت و فرهنگ مان باشیم و موجب پر بار شدن و پویایی فرهنگ اصیل مان  باشیم.