اکوتوریسم و نقش آن در توسعه لرستان

دکتر فاطمه احمدی پور، جامعه شناس لرستانی طی یادداشتی در روشنا نیوز منتشر شده است، عنوان کرد: با پیشرفت های صورت گرفته در صنایع حمل و نقل و فناوری اطلاعات، حتی دورترین و بکرترین نقاط روی زمین نیز در دید و دسترس علاقمندان به سفر و گردشگری قرار گرفته است. تقریبا تمام افراد به سفر علاقمند هستند و از دیدن طبیعت لذت می برند، اما این تجربه سفر و لذت طبیعت گردی باید به گونه ای باشد که به محیط طبیعی منطقه آسیبی نرسد. در پاسخ به میل و اشتیاق رو به رشد سفر کردن و طبیعت گردی و در راستای حفظ محیط زیست، پایداری زیست بوم و فرهنگ مناطق گردشگری، مفهوم جدیدی به اسم اکوتوریسم به وجود آمده است. اکوتوریسم پیش از هر چیز یک نوع نگرش خاص و آینده نگرانه و اخلاقی- فرهنگی- انسانی به مقوله گردشگری است.
اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی اکوتوریسم را چنین تعریف می کند: اکوتوریسم سفر و بازدید زیست محیطی مسئولانه از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و ویژگی های فرهنگی مرتبط با آن انجام می شود، به طوری که باعث ترویج حفاظت گردد و اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدیدکنندگان بر محیط به جای بگذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی فراهم کند. اکوتوریسم یا طبیعت گردی صنعتی است نوظهور که برای کشورهایی که پتانسیل لازم برای گردشگری طبیعت را دارا هستند، می تواند به عنوان یک صنعت پردرآمد محسوب شود. روند پیشرفت کشورهای توسعه یافته نشان داده است که در دو قرن گذشته زمانی که بحث حفاظت از محیط زیست مطرح شد، عده ای فقط به حفاظت صرف از زیستگاه ها و حیات وحش اعتقاد داشتند. عده ای از مردم و برخی دولت ها هم خیلی به حفاظت از محیط زیست اعتقادی نداشتند. طی زمان و با تحقیقات و مطالعاتی که انجام شد، دانشمندان به این عقیده رسیدند که حفاظت صرف از محیط زیست و محروم کردن مردم از بازدید و استفاده اقتصادی از طبیعت امکان پذیر نیست. لذا برای حفظ محیط زیست نیاز به کسب درآمد وجود دارد. همچنین عموم مردم باید با ارزش های محیط زیست آشنا شوند تا هر کدام خودآگاهانه برای حفاظت اقدام کنند. لذا بحث اکوتوریسم یا طبیعت گردی همراه با اصول حفظ محیط زیست در هنگام بازدید می تواند بر آگاهی افراد نسبت به ارزش های محیط زیست بیفزاید و همچنین منبع درآمدی برای مردم بومی و کل کشور محسوب شود. زمانی که افراد بومی یک منطقه از محیط زیست اطراف خود نفع اقتصادی ببرند، در جهت حفظ آن هر چه بیشتر تلاش کرده و خودشان مسئولانه به حفاظت از آن مبادرت می کنند.
اکوتوریست ها افرادی هستند که از مرحله علاقه ساده به طبیعت فراتر رفته و پا در عرصه شناخت رازها و زیبایی‌های عمیق آن می‌گذارند. یک اکوتوریست، خود را نسبت به مراقبت از طبیعت و احترام به فرهنگ بومی مسؤول می‌داند و به این مسئولیت پای ‌بند است. بنابراین هر کس که به هر طریقی به طبیعت سفر می کند، الزاماً یک اکوتوریست به حساب نمی‌آید.
بسیاری از کشورهای دارای تنوع ‌زیستی بالا، درآمدهای زیادی از بخش اکوتوریسم دارند. کشورهایی همچون کنیا و تانزانیا که بهره‌ای از ذخایر نفت نبرده‌اند، عمده درآمد خود را از این بخش کسب می‌کنند و بدین وسیله روش‌هایی را برای کسب درآمد و اشتغال‌زایی و نه مصرف بی رویه منابع طبیعی‌شان، به‌کار گرفته‌اند. امروزه صنعت اکوتوریسم یکی از پر درآمد ترین و جذاب ترین صنعت ها در کشورهای توسعه یافته محسوب می شود. بر اساس برآورد WTO در حالی که رشد عمومی صنعت توریسم برای دهه آینده ۳/۴ تا حداکثر ۶/۷ درصد پیش بینی می شود، یافته های موجود بیانگر آن است که بیشترین قسمت از این رشد (۳۰-۱۰ درصد) در بخش اکوتوریسم خواهد بود.
بررسی درآمدهای میلیون دلاری که سایر کشورها، سالانه از توریسم کسب می‌کنند، به درستی جای خالی ایران در این صنعت پول ساز گردشگری را نشان می دهد. برای کشور ما این ارزش می‌تواند از طریق جذب گردشگر طبیعت محقق شود. از آنجایی که ایران یکی از ۵ کشورِ دارای بالاترین تنوع‌ها در اقلیم و گونه‌های زیستی در جهان بوده و پنجمین کشورِ دارای جاذبه‌های گردشگری طبیعت است. براساس یافته‌های باستان شناسی استان لرستان یکی از نخستین سکونت گاه‌های قدیمی بشر است بگونه ای که مفرغ این منطقه از شهرتی باستان شناسی برخوردار است.
بر همین اســاس لرستان با توجه به تاریخ غنـی و پُربار خود دارای آثار تاریخی فراوانی است که نمونه های آن وجود « پل های تاریخی» است که از دوران هخامنشیان و ساسانیان در این استان بجای مانده ‌است، پل هایـی مانند پل دختر، پل کشکان بر روی رودخانه کشکان، پل شاپوری در جنوب خرم آباد، پل کلهر و پل معمولان می باشد. با توجه به پتانسیل بالای گردشگری، بخصوص گردشگری در طبیعت این استان، از جمله منطقه‌ی حفاظت شده‌‌ی اشترانکوه که شهرت جهانی یافته و سازمان یونسکو در گزارش‌های خود به همه جهان‌گردان پیشنهاد کرده که اگر یک‌بار هم شده فرصتی برای دیدار از این منطقه برای خود فراهم آورند. از جاذبه‌های طبیعی دیگر در استان لرستان باید به دریاچه‌ی گهر ( بزرگ‌ترین دریاچه‌ی کوهستانی ایران)، مجموعه تالاب های پلدختر که در پی رخ دادن بزرگ ترین زمین لغزش زمین شناسی در جهان که در چند میلیون سال گذشته در منطقه پلدختر رخ داده است، و به وجود آمده اند. وجود اقلیم های متنوع به طور همزمان و دارا بودن اکوسیستم های طبیعی و بکر، وجود گونه های اندمیک، بومی، نادر و در حال انقراضی مانند سمندر لرستانی، ماهی کوره غار و تنوع بالای پستانداران و پرندگان منطقه، دارا بودن بخش وسیعی از جنگل های بلوط غرب، رودخانه ها، آبشار و تالاب های های زیبا و کوه های زیبا، مناظر دلنواز و چشم اندازهای منحصر به فرد این استان، چنانچه بر اساس اصول حفاظت از محیط زیست و متناسب با ظرفیت مناطق، جذب گردشگر طبیعت صورت گیرد، به‌راحتی می‌تواند ضمن اشتغال‌زایی و درآمدزایی، به حفظ حیات‌وحش و زیستگاه‌ها هم منجر شود.
سه محور توسعه پایدار رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت از محیط زیست می باشد. با توجه به اینکه استان لرستان یکی از چند استان محروم کشور می باشد و میزان بیکاری در این استان بسیار بالاست، چنانچه اکوتوریسم در استان لرستان که نیازمند برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت های لازم و مشارکت مردم محلی می باشد، توسعه یابد، می تواند باعث ورود سرمایه به این استان و توسعه پایدار گردد.