معضلات قوم گرایی در انتخابات استان لرستان
اعظم روانشاد، جامعه شناس لرستانی و استاد دانشگاه ذر یادداشتی که برای گفتار ما ۲۴ ارسال نموده اند، نوشت: در کشور ما میزان مشارکت مردم در انتخابات بالاست و میانگین حضور مردم در انتخابات همواره بالای ۵۰ درصد بوده است که این مسئله نشان‌دهنده علاقه مردم به مشارکت سیاسی و نقش‌آفرینی برای آینده شهر و کشور می‌باشد. این مسئله در استان‌ها و شهرهایی که فرهنگ انتخاباتی مردم مبتنی بر ایل و طایفه است بیشتر بوده و ما شاهدیم که بیش‌ترین میزان مشارکت در کل کشور متعلق به استان‌های دارای فرهنگ قومی و قبیله‌ای می‌باشد. اما متاسفانه این کمیت بالا به معنای کیفیت بالا در انتخاب نیست و ما شاهد غلبه نگرش‌های قومی، طایفه‌ای و خویشاوندی بر نوع انتخاب مردم هستیم.
یکی از مهمترین دلایل عدم موفقیت شوراها و به تبع ناکارآمدی شهرداری ها، بحث قوم گرایی است. در ایران با وجود پذیرش فرهنگ سیاسی مدرن هنوز عناصری از فرهنگ سیاسی سنتی حفظ شده و از جمله این عناصر نظام طایفه ای و قبیله ای است که مشخصاً در مناطق مختلف کشور رواج دارد. این عناصر از نظر نظریه پردازان، عقب ماندگی توسعه ی مناطق و شهرها را در پی دارد. به اذعان متخصصین انسانی، رقابت های قومی و منطقه ای در شهرها و مناطقی با تنوع فرهنگی، قومی، مذهبی، زبانی و حتی گویشی یکی از عوامل مهم عدم توسعه این مناطق بوده و به واگرایی فرهنگی، قومی، زبانی و مذهبی آنها دامن زده است، به نحوی که برخی معتقدند که طایفه و قوم گرایی در توسعه شهرها و مناطق مذکور، تاکنون به عنوان یک آفت مهلک و مانع توسعه عمل نموده است و پیامدهای منفی بسیار مخرب برای پدیده طایفه گرایی در توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نمود پیدا می کند. تشدید احساسات و عواطف طایفه ای همبستگی اجتماعی میان اعضای یک جامعه را تضعیف می کند و همبستگی جای خود را به تفرقه، کشمکش، تخریب سرمایه، اتلاف وقت و … می دهد. در نتیجه سرمایه اجتماعی فرسوده و نابود شده و سطح اعتماد ملی و منطقه ای را به اعتماد درون گروهی و طایفه ای تقلیل داده و نوآوری و توسعه را در جامعه کند کرده و از بین می برد.
در عصر امروزی که فرهنگ مقوله اول آن است، معضلی به نام نگاه قومی و قبیله‌ای دامن‌گیر استان لرستان شده است. متأسفانه نگاه طایفه‌ای و قومی یکی از مهمترین و اساسی‌ترین معیار در انتخابات و بالاخص انتخاب اعضای شورای اسلامی بوده است. تفکر غلط و نابه‌جایی که نه تنها هیچ کمکی به توسعه وعمران شهری نکرده، بلکه ضربات جبران ناپذیری وارد کرده است.
نگاه طایفه‌ای و در نتیجه آن انتخاب شهردار طایفه‌ای بدون هیچ فن و تخصصی و حتی بدون هیچ‌گونه سابقه و توان مدیریتی اصلی‌ترین معضل شورا و شهرداری در این استان بوده که برای ریشه کن کردن این فرهنگ ناصحیح و غلط تلاش گسترده‌ای از طرف نخبگان و سیاسیون در جهت از بین بردن فرهنگ انتخاب شورای طایفه‌ای و رواج شایسته سالاری لازم و ضروری است.
تا زمانی که شهروند منتظرمعرفی کاندید از طرف طایفه، قوم و ایل وتبار خود است ما نمی‌توانیم شاهد رشد و شکوفایی شهر خود باشیم چرا که انتخاب فامیلی و طایفه‌ای در مقابل شایسته سالاری قرار می‌گیرد و در نتیجه باعث حضور افرادی ضعیف و ناتوان در شورا و نهایتا در شهرداری می‌شود، بنابراین مردم باید در انتخاب شورا از نگاه طایفه‌ای و قومی خارج شده و به کسانی رأی دهند که توانایی اداره شهر در ابعاد مخلتف فرهنگی- اجتماعی، عمرانی و مدیریتی را داشته باشند.
یکی از مهمترین مشکلات لاعلاج انتخابات شورا ها در استان لرستان تعصبات قومی و قبیله ای است. انتخاب حق مردم است اما متاسفانه اکثراً این حق را در جهت نگرش قومی و قبیله قربانی میکنیم. کاندیدایی که از طریق تعصبات گونا‌گون وارد شورای شهر شود، ناچاراً باید از منافع قوم و قبیله‌اش دفاع کند. چون خود را وام‌دار قوم و قبیله‌اش می‌داند؛ لذا به جای اندیشیدن درباره منافع و مشکلات شهر، بیشتر به فکر تأ مین منافع طایفه خود می‌باشد.
باید ملاک و معیار انتخاب اعضا شورای شهر در لرستان عوض شود. دوستی، طایفه‌بازی، پول و هدایای مختلف، دعوت به تک رای دادن باید حذف شوند و مدیریت، تخصص، دانش و کارایی، تعهد و دلسوزی، صداقت و درستی و خدمت و تلاش جایگزین آنها شود.
یکی از مشهودترین ضعف‌هایی که در ادوار گذشته شورای اسلامی شهرهای استان لرستان به وضوح قابل مشاهده و ملموس بود، عدم حضور چهره های نواندیش و جوان در مجموعه شورا و شهرداری بود. مردم ما باید توجه داشته باشند در انتخاب‌های آینده خود در شورای شهر به چهره‌های نواندیش و جوان که مظلوم‌ترین افراد در ساختار شورا در چند دوره گذشته بوده‌اند عنایت ویژه‌ای داشته باشند و مطمئناً نتیجه حضور جوانان می‌تواند تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای در فرهنگ و ساختار این شهر ایجاد نماید.
مردم در انتخابات شوراهای شهر استان، تجربه، تخصص، دلسوزی، ایمان مداری، راستی و صداقت، انگیزه، مهارت و خلاقیت، مردم سالاری و … را فدای آفت قوم و قوم گرایی می کنند. که در نهایت آثار آن را می توان در عدم مشارکت گیری شهروندان در امور شهری، ساخت و ساز های غیر استاندارد، عدم توسعه حمل و نقل شهری، عدم توسعه شهرها در پیشبرد برنامه های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی و رفاهی، مشکلات فرهنگی، آسایش و زیبایی شهری، عدم پاسخگو بودن شوراها به نیازهای شهروندان، عدم خلاقیت و تفکر برای درآمد زایی شهر و متکی بودن به عوارض و … مشاهده کرد. که نتیجتاً این عوامل زمینه های پسرفت توسعه و خروج سرمایه های مالی و انسانی را فراهم می کنند و سبب می شود این شهرها نسبت به دیگر شهرها و مناطق که انتخاب شوراها منوط به پدیده شوم قوم گرایی نیست باز بمانند.
در حال حاضر، هر چه به انتخابات شوراهای اسلامی استان لرستان نزدیک می شویم، نامزدهای احتمالی با راهکارها و شعارهای متفاوت پا به عرصه میدان انتخابات می گذارند و به شیوه های متفاوتی چون شگردهای تبلیغاتی، نفوذ اجتماعی، پول و.. مردم را قانع می کنند که به آنها رأی دهند.
امروزه اکثر ماها در فضاهای مجازی که در دسترس همه افراد هست، نسبت به عقب ماندگی و مشکلات و معضلات محل سکونتمان واکنش نشان می دهیم و به وضعیت اسف بار شهر و محل سکونتمان ابزار تأسف میکنیم و همه به دنبال شهر ایده آل هستیم. در صورتی که این شهر به خودی خود شکل و نمود پیدا نخواهد کرد. بدون شک قشرنخبگان، اسباب رسانه، مدیران فضاهای مجازی، افراد تحصیل کرده، افراد با جایگاه منزلت اجتماعی بالا و … می توانند با یاری و مشارکت هم زمینه های تقویت افراد متخصص، دلسوز، باایمان، توانا، دارای فکر و اندیشه خلاق و .. را فراهم کنند و برای انتخابات پیش رو این افراد را حمایت کنند و تعصب های قومی و قبیله ای که بر انتخابات شوراهای شهر استان لرستان سایه انداخته، تضعیف و جهت هر چه بیشتر توسعه شهرها و برون رفت از این مشکلات و معضلات شهری تلاش کنند. بنابراین برای رهایی از معضلات شوم طایفه گرایی قشر فرهیخته و تحصیل کرده استان رسالت بزرگی بر دوش دارد و باید با حمایت و معرفی افراد متخصص و توانمند به مردم و روشنگری در موارد عواقب شوم قوم گرایی و پسرفت های حاصل از آن توده مردم را آگاه نمایند.
فرهیختگان جامعه در زمینه انتخابات شورا حتی باید پا را فراتر گذاشته و با افراد توانمند و متخصصی که قصد ورود به انتخابات شورا را ندارند وارد مذاکره شوند و از آنها تقاضای حضور در انتخابات شورا را داشته باشند تا با معرفی و حمایت آنها و شناساندنشان به مردم شاهد انتخاب شورای شهر توانمند و متخصص برای رشد و توسعه شهرهای استان باشیم. نتیجه انتخابات شورا شهر اگر بر پایه قوم گرایی و عدم شایسته سالاری پیش رود شاهد انتخاب افراد ناکارآمد و غیر متخصص خواهیم بود که نتیجه آن بی انگیزه شدن نیروی انسانی متخصص و توانمند شهر برای توسعه منطقه و مهاجرت آنها به شهرها و استان های توسعه یافته تر و پسرفت بیش از پیش منطقه و شهرهای استان خواهد بود. بنابراین اگر دلسوز شهر و استان هستیم و اگر از وضعیت توسعه و پیشرفت شهر و منطقه ی خود انتقاد داریم این انتقاد بیش از هر کس به انتخاب های ناشایست ادوار گذشته ما وارد است پس باید همت کنیم نظام شایسته سالاری را جایگزین تفکر سنتی قوم گرایی کنیم چرا که در نظام شایسته سالار بهترین افراد در بهترین جایگاه با بالاترین بازده کار انجام می دهند.
بسیاری جامعه لرستان را یک جامعه در حال گذر می دانند که از مراحل سنتی و نیمه سنتی اش به سوی پیشرفت و توسعه در حرکت است،آیا اینگونه است ؟
یکی از مباحثی که می تواند پیشرفت و توسعه را در یک جامعه نمایان سازد رفتار سیاسی مردم و جهت گیری های فکر ی آنان در انتخابات ها به ویژه انتخابات هایی با مختصات محلی تر یعنی شوراهای اسلامی شهر و روستاست.
تامل و تعمقی در نتایج انتخابات های مجلس و شورای شهر ادوار مختلف در استان لرستان نشان می دهد که غالب مردم لرستان در انتخابات های محلی نه بر مبنای تحرک سیاسی و پویایی ساختار محلی با الهام از عنصر شناخت سیاسی بلکه غالبا بر مبنای احساسات محلی و تعارضات منطقه ای و طایفه گرایی و تصادفات اتخاباتی تصمیم گرفته و به همین دلیل بسیاری از نمایندگان ادوار لرستان عمری یک دوره ای داشته که نمونه بارز آن در مرکز لرستان پررنگ تر است.
رای از روی ترحم یکی از سنت های رایج در انتخابات مرکز لرستان است به گونه ای که بر خلاف سایر حوزه های لرستان که کمتر چهره های تکراری و ناکام انتخابات های پیشین در انتخابات های ادوار بعدی موفق می شوند این امر در خرم آباد عمری چند دوره ای داشته و همواره چهره های شکست خورده پیشین یک پای انتخابات های مجلس در ادوار آینده هستند.
تاملی در این مبجث به راحتی نمایان می سازد که جامعه لرستان در حال گذار نیست و تنها ابزار تکنولوژی و وجود رسانه های مجازی و پیشرفت های ظاهری باعث شده این جامعه را جامعه ای در حال گذار و توسعه ای قلمداد کنیم.
جامعه لرستان با تلفیق و موجی از آسیب های سیاسی و اجتماعی و نارسایی های اقتصادی از همه ابزار ها برای توسعه بهره مند است چه از نیروی انسانی تحصیل کرده تا آب و بستر های توسعه آفرین اقتصادی اما آنچه باعث می شود این استان به رغم تمامی شرایط همچنان توسعه یافته ارزیابی نشود همین است که تحصیل کردگان لرستانی یک گام عقب تر از جامعه بوده و در مواقعی همچون این انتخابات ها هم ردیف و در پاره ای نیز به مثابه بلندگوی جریانات عام و یا به عبارتی بهتر احساسات طایفه ای و هیجانات محلی عام قرار می گیرند و از این زاویه می توان بهتر به محرومیت لرستان پی برد. حقیقت این است که بخش عمده تاریخ سیاسی و اجتماعی لرستان ما را کشمکش‌های قبیله ای و طایفه ای تشکیل داده و این وضعیت بر ذهنیت تاریخی و فرهنگ سیاسی ما اثر گذاشته است. استمرار این فرهنگ سیاسی در بعضی از شهرها و مناطق لرستان جهت دهنده رفتار سیاسی افراد بوده و نشان می‌دهد که این وضعیت معمولاً مانع تفکر، تحلیل و تصمیم گیری درست سیاسی شده به طوری که نفع قبیله و طایفه و عشیره بر مصلحت جامعه و شهر برتری می‌یابد.
همچنین عامل خویشاوندی به عنوان یکی از منابع قدرت، مانعی جدی بر سر راه شایسته سالاری واقع شده و در چنین شرایطی تعصبات مورد اشاره مانع از وفاق اجتماعی و مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی سالم می‌شود.
این وضعیت بیگمان با تمدن و دنیای مدرن در تناقض است. این عصبیت و برتری‌طلبی طایفه ای جریان فکری و سیاسی را به نام طایفه گرایی و قبیله گرایی ایجاد می‌کند که در جریان بحث انتخابات شورای شهر و یا گزینش‌ها و عزل و نصب‌های اداری با وضوح بیشتری آشکار می‌شود.
بی گمان انتخاب بر اساس چنین تفکر و میزانی راه را برای برگزیدن افراد توانمند و شایسته دشوار می‌سازد و به‌کارگیری افکار و اندیشه های خلاق را با تنگنا روبرو می‌کند. طایفه گرایی به معنای به کار گماردن خویشان و افراد طایفه در راس مناصب اجرایی بدون توجه به شایستگی، توانایی و دانایی است. طایفه گرایی با هدف تقسیم پست‌ها و مناصب مختلف به عنوان غنیمت در میان خویشان و اطرافیان خود است.
هرساله قبل از برگزاری انتخابات همچون انتخابات شورای شهر و روستا داوطلبان با دست به دامان شدن بزرگان طایفه، کاروان های تبلیغاتی راه انداخته و برگزاری مجالس خانگی طایفه ای نوید بخش آسیبی جدی در حوزه انتخابات در استان است. آنگاه که قلم در انتخابات به نفع طایفه در برگه اخذ رأی رقم می خورد در واقع پیچی دیگر بر سرنوشت مردم محروم استان زده می شود.آسیبی که می تواند منشاء حضور افراد نالایق و پس زدن افراد توانمند در عرصه های بسیار خطیر شود. حضور نمایندگان نالایق در عرصه انتخابات، هم آسیبی فرار روی فرهنگ اصیل مردم است و هم متاسفانه از عامل های عقب ماندگی چندین ده ساله استان است.
واضح است که استمرار این فرهنگ سیاسی و تاکید بر طایفه گرایی و تنها به طایفه، فامیل و خویشاوندان خود اندشیدن مانعی جدی بر سر راه شایسته سالاری است واین تعصبات کور که گاهی داوطلبان فرصت طلب به آن دامن می زنند مهم ترین مانع بر سر راه رشد و پیشرفت جامعه است.
* دکتر اعظم روانشاد، کارشناس اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان می باشد.
ارسال دیدگاه